Uzbrojenie głównych fortów artyleryjskich pierścienia zewnętrznego Twierdzy Przemyśl
Twierdza Przemyśl była jedną z największych twierdz okresu I wojny światowej na wyposażeniu której znajdowało się 1010 dział. Składała się z dwóch pierścieni: zewnętrznego, wewnętrznego i linii wspierającej. W skład pierścienia wewnętrznego wchodziło 6 głównych fortów i kilkanaście pomocniczych, natomiast linia wspierająca składała się z 5 dzieł obronnych. W skład pierścienia zewnętrznego wchodziło 15 głównych dzieł i 24 pomocnicze. Forty dzieliły się na artyleryjskie i pancerne. Przedstawione poniżej dzieła były głównymi fortami artyleryjskimi, które pomimo w większości przestarzałego uzbrojenia, spełniły swoją rolę podczas oblężeń Twierdzy Przemyśl.
Fort I Salis Soglio był nietypowym fortem artyleryjskim budowanym w latach 1883-86 według projektu szwajcarskiego inżyniera Daniela Salis-Soglio. Założony był na narysie pięciobocznym, posiadał cztery dziedzińce: szyjowy, centralny, prawy i lewy. W blokach koszarowych znajdowały się izby mieszkalne dla załogi, oficerów, komendanta, magazyny żywnościowe, amunicyjne, kuchnie. Na wale znajdowały się poprzecznice ze schronami pogotowia. Fosa broniona była przez trzy kaponiery.
Wyposażenie:
• 6 armat 15 cm M 61,
• 11 armat 12 cm M. 61,
• 12 armat kazamatowych 15 cm M. 59 (w kaponierach zastąpione armatami kal. 9 cm M. 75),
• 4 moździerze 24 cm.
Fort III Łuczyce zbudowany na narysie pięciobocznym. W części szyjowej mieściły się koszary, na barkach stanowiska artylerii rozdzielone poprzecznicami. Czoło fortu bronione było przez stanowiska piechoty i lekkiej artylerii. Dzieło do dnia dzisiejszego zachowane w ok. 50%, gdyż nie zostało wysadzone 22 marca 1915 r.
Wyposażenie:
• 4 armaty dalekiego zasięgu 15 cm M.61
• 4 armaty polowe 8 cm M.75 na lawetach.
Fort V Grochowce budowany ok.1883-1886 r. Budowany na narysie pięciobocznym. Fort posiadał piętrowe koszary, w których mieściły się m.in. kazamaty dla załogi, komendanta, magazyny, kuchnie. Na wale znajdowały się stanowiska artylerii bliskiej i dalekiej. Dzieło posiadało fosę bronioną przez trzy kaponiery.
Wyposażenie:
• 12 armat 12 cm M.61,
• 2 armaty polowe 10 cm M.63,
• 4 armaty 15 cm M.59
• 2 moździerze gładkolufowe 24 cm
Fort VI Iwanowa Góra był to fort artyleryjski, jednowałowy, stały do obrony bliskiej. Osłaniał południowo-zachodni odcinek obrony. Fort posiadał parterowy koszarowiec. Za koszarami znajdował się magazyn amunicji oraz hangar na działa. Na wale znajdowały się stanowiska dla artylerii.
Wyposażenie:
• 6 armat 12 cm M.61,
• 4 armaty polowe 8 cm M.75 na lawetach,
• 2 moździerze 15 cm M.78
Fort VII Prałkowce był to fort artyleryjski, jednowałowy, założony na narysie pięciobocznym Fort posiadał piętrowe koszary, w których mieściły się m.in. kazamaty dla załogi, komendanta, magazyny, kuchnie. Na wale znajdowały się stanowiska artylerii bliskiej i dalekiej. Dzieło posiadało fosę bronioną przez trzy kaponiery.
Wyposażenie:
• 12 armat 12 cm M.61,
• 2 armaty polowe 10 cm M.63,
• 4 armaty 15 cm M.59,
• 2 moździerze gładkolufowe 24 cm
Fort VIII Łętownia fort artyleryjski, założony na narysie pięciobocznym. Fort posiadał parterowy koszarowiec, w którym mieściły się izby mieszkalne dla żołnierzy, kuchnie magazyny żywnościowe oraz wartownię z aresztem. Za koszarowcem znajdował się magazyn amunicji. Fosa broniona była przez trzy kaponiery.
Wyposażenie:
• 8 polowych armat odtylcowych 12 cm,
• 4 armaty odprzodowe kal. 10cm.
Fort XII Werner fort główny, artyleryjski. Nazwa fortu pochodzi od Komendanta Twierdzy Przemyskiej Antoniego Wernera. Dzieło posiadało jednokondygnacyjne koszary, w których znajdowały się pomieszczenia mieszkalne, magazyny żywnościowe, kuchnie, ambulatorium, wartownię. Na głównym wale rozlokowane zostały w poprzecznicach schrony pogotowia z podręcznymi magazynami amunicyjnymi. Fosa broniona była przez trzy kaponiery.
Wyposażenie:
• 4 armaty 15 cm M.61,
• 4 armaty 8 cm M.75,
• 8 armat 15 cm leichte Granat-Kanonen
Fort XIV Hurko zbudowany ok. 1886-87 r. jako fort artyleryjski przebudowany ok. 1900 r. W koszarach mieściły się m.in. kazamaty dla załogi, kuchnia, magazyn amunicji. Na dolnym wale mieściły się stanowiska artylerii obrony bliskiej, zaś na górnym obrony dalekiej. Dzieło posiadało fosę, która broniona była przez dwie kaponiery.
Wyposażenie
• 6 armat 15 cm M.61,
• 8 armat polowych 8 cm M.75 na lawetach
Karol Kicman
Bibliografia:
- Chrzanowski Ł., Artyleria Austro-Węgierska w latach 1860-1890, Wydawnictwo FORT, Przemyśl 2008
- Forstner F., Twierdza Przemyśl, Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 2000
- Idzikowski T., Twierdza Przemyśl. Powstanie. Rozwój. Technologie, Wydawnictwo Arete, Krosno 2014
