Hipokrates

,,Uśmierzać ból jest dziełem boskim”

Szpital Żydowski w Przemyślu (księga jubileuszowa) 1924-1934, Przemyśl 1935.

Dzieje szpitalnictwa w Przemyślu w szerokim aspekcie sięgają XV wieku.

Osobny szpital dla ludności pochodzenia żydowskiego prowadziła też przemyska gmina żydowska. Pierwsze wzmianki o jego założeniu sięgają XVI wieku, był zlokalizowany prawdopodobnie w obrębie dzielnicy żydowskiej, obecnie okolice pl. Berka Joselewicza. Pod koniec XVIII wieku został zlikwidowany przez Austriaków. W drugiej połowie XIX wieku pojawiają się wzmianki o kolejnym szpitalu, który z powodu usytuowania w gęsto zaludnionym obszarze miejskim, nie mógł się dłużej tam znajdować. W 1904 roku postanowiono o otworzeniu nowej placówki przy obecnej ulicy Szaszkiewicza. Okres wojenny nie był dla niej łaskawy, szpital podupadł, przechodził z rąk do rąk, pełniąc jednak dotychczasowe funkcje szpitalne. Od lat 20. XX w. Gmina Żydowska i stowarzyszenia dobroczynne rozpoczęły remont budynków i reorganizację placówki.

W tym kontekście chciałabym zaproponować lekturę księgi pamiątkowej wydanej z okazji dziesięciolecia działalności wspomnianej instytucji (1924-1934). Jest to bardzo ciekawy materiał źródłowy ze względu na niewielką ilość zachowanych archiwaliów tego szpitala, które zostały utracone w czasie wojny (A. Steinhardt).

Powyższa publikacja została wydana w 1935 roku w drukarni Knoller i Syn w Przemyślu przez żydowski Zarząd Gminy Wyznaniowej. Księga podzielona jest na trzy części.  Część ogólna obejmuje słowo wstępne prezesa gminy wyznaniowej w Przemyślu oraz Dyrektora szpitala, a także dwa artykuły: dra Aleksandra Steinhardta Jak odbudowywano szpital żydowski w Przemyślu oraz Rubina Kriegera Rola sekcji sanitarnej Jointu w odbudowie żydowskiego szpitala w Przemyślu. Uzupełniają ją rozdziały: Z historii szpitalnictwa żyd. w Przemyślu, Opis budynków szpitalnych, Instytucje współdziałające. Kolejne części (Szczegółowa i Administracyjna) podsumowują działalność placówki i zawierają sprawozdania poszczególnych oddziałów i administracji.

Całość stanowi ciekawy materiał źródłowy na temat szpitali, organizacji sanitarnych i stowarzyszeń dobroczynnych żydowskich. Pojawiają się w niej nazwiska lekarzy, sponsorów, ówczesnej elity naszego miasta (m. in. Gans, Scheinbach, Steinhardt, Schwarz).

Publikację uzupełniają zdjęcia m. in istniejącego do dzisiaj części budynku przy Szaszkiewicza.

Na szczególną uwagę zasługuje relacja sanitariusza, prawdopodobnie najstarszego pracownika szpitala (najpierw w dzielnicy żydowskiej później przy Szaszkiewicza), w czasie, gdy powstawała książka, m. in. tak opisał on swoje doświadczenia i spostrzeżenia z pracy w szpitalach żydowskich na przestrzeni lat:

…Stary szpital żydowski mieścił się w jednopiętrowym budynku, który znajdował się w tem miejscu, gdzie obecnie znajduje się dom żydowskiej Gminy Wyznaniowej. Do budynku szpitala przylegało obszerne podwórze. W parterze znajdowała się kancelarja szpitala, kuchnia i 2 większe pokoje dla chorych. Na piętrze znajdowały się cztery pokoje dla chorych, w tem jeden mały pokoik dla ewentualnego ,,wariata”. Szpital utrzymywany był przez Gminę wyznaniową, a przeznaczony był tylko dla ubogich…

…Stałe menu szpitalne przedstawiało się następująco: Rano o 6-tej podawano herbatę ślazową, na śniadanie kleik i bułkę 100 gr., na obiad: rosół, mięso, kompot ze śliwek i bułkę, na podwieczorek herbatę ślazową z mlekiem, na kolację grysik z masłem i bułkę. Dla ciężko chorych zapisywano wina i jaja, dostarczonego przez Stow. Bikur Cholim. Oprócz tego służyła kuchnia szpitalna także innym ważnym celom. Szpital dostarczał bowiem ciepłej wody w wypadkach ,,połogu na mieście ” i często późno w nocy przychodzili po ciepłą wodę na kąpiel noworodka…

Księga pamiątkowa Szpital Żydowski w Przemyślu (księga jubileuszowa) 1924-1934 jest cytowana jako źródło w kilku pracach, m. in. na jej podstawie powstał fragment książki: m. in. Zygmunta Felczyńskiego 500-lat szpitalnictwa w Przemyślu (1461-1964), wydana w 1965 roku.

Zachęcamy do zapoznania się z publikacją, która znajduje się w zbiorach Biblioteki Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej, a także w wersji cyfrowej na stronie Podkarpackiej Biblioteki Cyfrowej: https://www.pbc.rzeszow.pl/dlibra/publication/17724/edition/16299/content?ref=desc

Agnieszka Górniak