Upamiętnienie generała Rudolfa Maistra w Muzeum Narodowym Ziemi Przemyskiej
Dnia 22 listopada w południe, w budynku głównym Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej odbyła się uroczystość upamiętnienia generała Rudolfa Maistra, w której udział wzięli:
- ambasador Republiki Słowenii w Polsce Bojan Pograjc
- przewodnicząca Narodowej Unii Stowarzyszeń Generała Rudolfa Maistra Lučka Lazarev Šerbec
- sekretarz Narodowej Unii Stowarzyszeń Generała Rudolfa Maistra Rudolf Pfajlar
- attaché obrony Republiki Słowenii w Polsce kpt. Gorazd Bartol
- przedstawiciel Wojskowego Muzeum Armii Słoweńskiej Lenart Pupaher
- tłumaczka delegacji słoweńskiej Dorota Pelczar.
Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej reprezentował dyrektor Jan Jarosz, ponadto w uroczystości uczestniczyli też przedstawiciele Wojska Polskiego oraz Straży Granicznej. Generała Maistra uhonorowano odsłonięciem poświęconej mu ekspozycji złożonej z postumentu (przedstawiającego jego postać na koniu), portretu oraz tablic informacyjnych w języku polskim, słoweńskim i angielskim przybliżających najważniejsze wydarzenia z jego biografii. Ekspozycję wkomponowano w wystawę stałą MNZP poświęconą Twierdzy Przemyśl i jej ulokowanie nie było przypadkowe, bowiem Przemyśl przed pierwszą wojną światową był jednym z etapów kariery wojskowej Rudolfa Maistra.
Rudolf Maister (pseudonim Vojanov), urodził się 29 marca 1874 r. w Kamniku w Słowenii. Po ukończeniu VI klasy gimnazjum w Lublanie wstąpił do Szkoły Kadetów w Wiedniu. Jako oficer służył w Klagenfurcie, następnie w Lubljanie. W 1895 roku awansowano go do stopnia porucznika, później ukończył kilka szkół oficerskich. Po demonstracjach politycznych w Lublanie w 1908 roku został karnie przeniesiony do Przemyśla, gdzie przydzielono go do służby w c.k. 18 Pułku Obrony Krajowej (Landwehry). W Przemyślu Maister mieszkał wraz z rodziną w kamienicy przy ul. Średniej (obecnie Leonarda Tarnawskiego). Niezależnie od służby w 18 pułku pełnił on też funkcję komendanta miejscowej szkoły podoficerskiej. W ostatnich latach przed wybuchem wojny (1912/1913), ze względu na stan zdrowia, przeniesiono go z powrotem do służby w macierzystej Słowenii.
Po wybuchu I wojny światowej został przeniesiony do Mariboru, gdzie otrzymał awans do stopnia majora. Najważniejszy okres wojskowej aktywności Rudolfa Maistra przypadł na okres rozpadu monarchii austro-węgierskiej i kształtowania się na jej gruzach państw narodowych. Jako, że ówczesny kraj koronny Styria była zamieszkana zarówno przez Słoweńców, jak i Niemców austriackich, nieuchronne było starcie między obiema narodowościami, które ciążyły do dwóch kształtujących się tu państw – Austrii oraz słoweńskiego, które ostatecznie stało się częścią Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców. Położone w dzisiejszej Słowenii, ale zamieszkałe w większości przez Niemców miasto Maribor ogłosiło przyłączenie się do powstającej republikańskiej Austrii. W tej sytuacji Rudolf Maister utworzył armię słoweńską liczącą około 4000 żołnierzy i 200 oficerów. 23 listopada 1918 r. dowodzone przez Maistra oddziały rozbroiły lokalne jednostki oraz władze austriackie (niemieckie), następnie zajęły cały słoweński obszar Styrii. W tym czasie władze słoweńskie mianowały go generałem, co później zostało też potwierdzone przez Belgrad. W randze generała Maister brał udział w walkach na tym terenie w 1919 r. W podjętej w maju ofensywie w Karyntii był jednym z pięciu głównych dowódców, zaś po jej zwycięskim zakończeniu i podpisaniu zawieszenia broni, został komendantem zajętej części Karyntii, gdzie podległe mu oddziały stacjonowały do 18 września 1919 r. W następnych latach, do przejścia w stan spoczynku w 1923 r., był dowódcą garnizonu w Mariborze. Zmarł 29 lipca 1934 r. we wsi Unec w zachodniej Słowenii.
Rudolf Maister był pierwszym oficerem w stopniu generała w historii swojego narodu. Ze względu na zasługi w walce o ziemie uznawane przez Słoweńców za ich narodowe terytorium jest przez nich niekiedy porównywany z Józefem Piłsudskim. Niezależnie od tego był on również malarzem oraz poetą. Swe wiersze publikował w lokalnej prasie słoweńskiej, które w 1904 i 1929 r. ukazały się w postaci osobnych tomików. Poezją zajmował się także w wolnym od służby czasie w Przemyślu.
Rudolfa Maistra uznano za największego bohatera narodowego Słowenii. Szczególną cześć zaczęto mu oddawać po uzyskaniu przez kraj niepodległości w 1991 r. Dzień 23 listopada, związany z wystąpieniem dowodzonych przez niego oddziałów w rejonie Mariboru, od 2005 r. jest słoweńskim świętem narodowym. Rok 2024 r. został ogłoszony w Słowenii Rokiem Generała Rudolfa Maistra, w związku z czym planowane są liczne upamiętniające go uroczystości i imprezy. Odsłonięcie w dniu 22 listopada poświęconej mu ekspozycji w MNZP jest z jednej strony pierwszym uhonorowaniem go poza granicami Słowenii, z drugiej zapowiedzią planowanych przez MNZP oraz stronę słoweńską wspólnych przedsięwzięć w przyszłym roku.
Tomasz Pomykacz
