Święto rolników i żołnierzy
15 sierpnia obchodzimy uroczystość Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, która w kulturze ludowej nosi nazwę Święto Matki Boskiej Zielnej. Święto to ma odległą tradycję sięgającą pierwszych wieków chrześcijaństwa, gdy cesarz bizantyjski Maurycjusz (VI wiek), chcąc uczcić matkę Zbawiciela, ustanowił jej święto w cesarstwie wschodnim. W Kościele zachodnim święto to było obchodzone od VII wieku, ale dogmat o Wniebowzięciu Maryi ogłosił dopiero w 1950 roku papież Pius XII. Na Podkarpaciu istnieje kilka miejsc, do których zmierzają pielgrzymi, by w Święto Matki Boskiej Wniebowziętej oddać jej cześć i prosić o różne łaski. Wielowiekowa tradycja uczestniczenia w sierpniowych uroczystościach religijnych głęboko zakorzeniona jest wśród mieszkańców naszego regionu. Najwięcej wiernych przybywa do Kalwarii Pacławskiej na święto Matki Boskiej Zielnej, gdzie uroczystości trwają od 11 do 15 sierpnia. Corocznie odbywają się także odpusty gromadzące rzesze wiernych w Leżajsku, Borku Starym, Starej Wsi i jeszcze wielu innych miejscowościach na Podkarpaciu. Jednym z cenniejszych zabytków Pogórza Dynowskiego jest klasztor ojców jezuitów w Starej Wsi, tam znajduje się cudami słynący obraz Zaśnięcia i Wniebowzięcie Matki Bożej.
Tradycja ludowa łączy to święto ze zwyczajem poświęcania bukietów – wiązek z kwiatów, zbóż, owoców i ziół. Według starej tradycji bukiet do poświęce¬nia w święto Matki Boskiej Zielnej powinien składać się z 7 lub 77 różnych ziół, zbóż, kwiatów i pierwocin roślin. Siódemka już w Starym Testamencie była uważana za symbol doskonałości. Praktyka święcenia bukietów wywodzi się z podania, że apostołowie na trzeci dzień po po¬grzebie Maryi przybyli do jej grobu i nie znaleźli ciała, tylko pachnące kwiaty i zioła. Zwyczaj poświęcania kłosów i kwiatów można wyjaśnić śladem przedchrześcijańskich ofiar z pierwocin składanych bóstwom agrarnym. W interpretacji chrześcijańskiej to święcenie stanowi formę dziękczynienia za plony, owoce ludzkiej pracy.
Poświęcone wiązanki przechowywano za obrazami, obok wianków z Bożego Ciała nad drzwiami wejściowymi czy na ścianie frontowej. Niegdyś powszechnie wierzono, że bukiet po poświęceniu nabiera niezwykłych i leczniczych właściwości. Święcone zioła miały wszechstronne zastoso¬wanie. Okurzano nim ludzi i zwierzęta, robiono na¬pary przeciwko boleściom, kładziono pod głowę konającym i wkładano do trumny, by Matka Bo¬ska była przy umierającym. Zioła z poświęconych bukietów miały chronić przed burzami, gradem, także przed gruźlicą, zarazą i rzuconym urokiem. Ziarno wykruszone z poświęconych kłosów było często dodawane do pierwszego siewu. Miało zapewnić urodzaj, zabezpieczyć zboża przed szkodnikami i odpędzić złe duchy z pola.
Święto Zielnej było związane w tradycji chłopskiej z cyklem wegetacyjnym zbóż, które należało uprzątnąć z pola do tego czasu. „Na Wniebowzięcie skończone żęcie” – mówiło przysłowie ludowe. „W tym czasie kończono prace przy żniwach i święcono plony, wszystko, co rosło na polach i w ogrodach. Święto Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny łączyło się od zawsze ze zwyczajami żniwiarskimi, dlatego w to święto czę¬sto obchodzono dożynki”1. Było ono świętem ludzi roli i uwieńczeniem ich całorocznego trudu.
Kościelne i rolnicze święto łączy się w naszym kraju ze świętem państwowym. Najnowsza historia Polski wpisała w ten sierpniowy czas wydarzenia Cudu nad Wisłą. W 1920 roku wojsko polskie zatrzymało ofensywę bolszewicką na Warszawę. Ta bitwa w odbiorze społecznym była cudem, a nie tylko wojskowym sukcesem. Jak zwracają uwagę Anna Zadrożyńska i Krzysztof Braun: „Z czasem legenda warszawskiej bitwy weszła na dobre do mitologii narodowej, świadcząc o wyjątkowej opiece Panny Marii nad naszym narodem”2. Na pamiątkę tych wydarzeń dzień 15 sierpnia był obchodzony od 1923 roku jako Święto Żołnierza Polskiego. Po zakończeniu II wojny światowej zaprzestano obchodów tego święta i przywrócono je dopiero w 1992 roku jako Święto Wojska Polskiego. W tym roku obchody stulecia Bitwy Warszawskie są okazją nie tylko do świętowania, ale także przypomnienia i lepszego zapoznania się z przyczynami, przebiegiem i skutkami wojny polsko-bolszewickiej. Z uwagi na pandemię koronawirusa wiele form uczczenia wydarzeń sprzed stu lat uległo zmianie, to nadal pozostała okazja do patriotycznego świętowania i zgłębiania historii.
dr Małgorzata Dziura
Przypisy:
- M. Dziura, Cztery pory roku. O pracy i świętowaniu na ziemi przemyskiej, Przemyśl 2019, s. 127-128.
- A. Zadrożyńska, K. Braun, Zielnik świętowań polskich, Warszawa 2003, s. 166.
