Święci patronowie w czasie morowego powietrza, cz. 1 św. Rozalia z Palermo
Jedną z najważniejszych orędowniczek w czasach epidemii i pomoru jest święta Rozalia z Palermo. We współczesności kult tej świętej Kościoła katolickiego nie jest powszechny i dlatego warto przypomnieć, kim była i dlaczego przynależy jej taki charyzmat.
Według przekazów Rozalia urodziła się 6 października 1129 roku w rodzinie książęcej na zamku Olivella koło Palermo. Była córką wasala króla Normanów Rogera II, księcia Sinibalda i Marii Guiscardy z rodu książąt Apulii. Podobno jeszcze przed narodzinami córki anioł polecił jej matce, by nadała dziecku niespotykane wówczas imię stworzone z nazw dwóch kwiatów: róży i lilii – Rozalia. Imię to miało być zapowiedzią przyszłych losów dziewczynki: miała być zjawiskowo piękna tak jak te kwiaty, czysta jak lilia, ale jednocześnie jej życie miało być dramatyczne i pełne cierpienia, czego symbolem są kolce róż.
Mała Rozalia wzrastała na dworze rodziców pod okiem dwóch bogobojnych opiekunek – piastunki Lauriki i ochmistrzyni Antonii, i to one, a nie rodzice, wychowywały dziewczynkę w skromności, pokorze i pobożności. Rozalia była rzeczywiście bardzo piękna duchowo i cieleśnie. Gdy miała 12 lat złożyła śluby czystości i przyrzekła ofiarować się Bogu z dala od gwaru dworskiego życia. Rodzice księżniczki dążyli do tego, by wydać ją za mąż i uzgodnili, że jej mężem zostanie Baldwin, daleki kuzyn. Rozalia nie chciała łamać swego przyrzeczenia. W dzień swoich czternastych urodzin, a zarazem w przeddzień zaręczyn, uciekła z zamku w pobliskie góry i schroniła się do pustelni koło San Stefano Quisquina. Nieco później, z obawy, że jej kryjówka zostanie odkryta, przeniosła się w inne do miejsce – do groty koło Góry Pielgrzymiej (Monte Pellegrino). Na ścianie swej pustelni napisała: „Ja Rozalia, córka Sinibalda, postanowiłam żyć w tej grocie dla miłości Pana mojego Jezusa Chrystusa”. Przez kilkanaście lat piękna księżniczka modliła się w intencjach, które jej powierzano, żywiąc się tym, co dała przyroda i przynieśli ludzie wtajemniczeni w jej sprawy. Życie pustelnicze nadwątliło jednak zdrowie Rozalii i zaczęła chorować. Na ostatnią drogę zaopatrzył ją sprowadzony do groty w nadprzyrodzony sposób zakonnik z Palermo o imieniu Cyryl. Zmarła prawdopodobnie 4 września 1160 (według innych źródeł 1165) roku i została pochowana w swojej grocie.
O pustelni Rozalii wiedziało niewiele osób i z czasem zatarła się pamięć o tym, gdzie była jej kryjówka. Trwała natomiast pamięć o pięknej, młodej księżniczce zawsze spieszącej z modlitewną pomocą i zmarłej w opinii świętości. Podczas morowego powietrza w latach 1348 i 1474 na Sycylii zdarzać się miały nadzwyczajne uzdrowienia za sprawą Rozalii i umacniał się jej kult. W czasie kolejnej epidemii dżumy w roku 1624 jedna z chorych niewiast w Palermo miała sen, w którym zobaczyła, gdzie znajduje się dawna pustelnia Rozalii. W tym samym czasie podobny sen i polecenie, by sprowadzić do Palermo trumnę z ciałem księżniczki, miał też pewien sycylijski myśliwy. Z jego pomocą odnaleziono grotę i doczesne szczątki pustelniczki. Gdy uroczyście, w procesji 15 lipca 1624 roku relikwie świętej przybyły do Palermo, zaraza na Sycylii ustała. W roku 1630 papież Urban VIII poprzez zatwierdzenie kultu kanonizował Rozalię wpisując ją do Martyrologium Rzymskiego. Uczynił ją patronką Palermo i Sycylii i ustanowił dzień jej wspomnienia na 4 września. Katedra w Palermo oprócz Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny nosi dzisiaj również i jej wezwanie.
W latach 20. XVII wieku na zaproszenie kardynała Guida Bentivogliego w Italii czasowo mieszkał i tworzył Anton van Dyck, uznany później za jednego z najwybitniejszych malarzy flamandzkich epoki baroku. Tak się złożyło, że w roku 1624 przebywał on w Palermo, był świadkiem sprowadzenia do miasta relikwii Rozalii i ustania epidemii. Aż cztery swoje obrazy zadedykował wówczas tej świętej. Są to kolejno: Apoteoza świętej Rozalii (1624), namalowana dla biskupów Palermo i do dzisiaj się znajdująca w tamtejszym pałacu biskupim, Św. Rozalia wstawia się za zarażoną w Palermo (1624), obecnie w Metropolitan Museum w Nowym Jorku, Św. Rozalia (1624-1625) w Muzeum Prado w Madrycie oraz powstały w związku z kanonizacją obraz Św. Rozalia wstawia się za miastem Palermo (1629) obecnie w Muzeum Sztuki w Ponce w Portoryko. Tym samym Anton van Dyck był pierwszym artystą, który według wskazówek duchowieństwa ustalił ikonografię świętej. Namalował ją przy wejściu do skalnej groty, jako piękną, skromnie odzianą młodą kobietę wpatrzoną w niebo. Rozalii – przedstawianej niekiedy przez van Dycka na tle miasta Palermo widocznego u dołu w oddali – towarzyszą często aniołki trzymające wianek z kwiatów róż i kwiaty białych lilii, a także ludzką czaszkę – atrybut przynależny pustelnikom.
***
W roku 1630, tuż po kanonizacji, ks. Mikołaj Łęczycki (SJ) przywiózł relikwie świętej Rozalii do Rzeczypospolitej, do krakowskiego jezuickiego kościoła pw. św. Barbary. W roku 1861 część z tych relikwii, dzięki pośrednictwu ówczesnego arcybiskupa lwowskiego Franciszka Ksawerego Wierzchleyskiego, otrzymał ks. Karol Molęcki, proboszcz Wrocanki koło Miejsca Piastowego. Był to początek kultu świętej w tej miejscowości. Podobno dzięki Wstawiennictwu świętej Wrocankę ominęła epidemia cholery pustosząca te tereny w roku 1873. Kościół parafialny pod wezwaniem Wszystkich Świętych w 1881 roku powiększono o kaplicę św. Rozalii, a w nowym, neobarokowym ołtarzu pojawił się jej wizerunek. Wybudowano także obszerną, murowaną wolnostojącą neogotycką kaplicę pod jej wezwaniem i niewielką kapliczkę przy pobliskim źródełku św. Rozalii. W obu tych miejscach znajdują się figury pustelnicy spod Palermo, a Wrocanka w archidiecezji przemyskiej jest najbardziej znaczącym miejscem kultu tej świętej.
Dodać należy, że pierwszy żywot św. Rozalii w języku polskim pióra dominikanina Dominika Frydrychowicza ukazał się w Krakowie w roku 1705 i zawierał całostronicową rycinę tej świętej oraz pieśni, litanie i inne modlitwy jej poświęcone.
Marta Trojanowska
Ważniejsza bibliografia: Św. Rozalia z Palermo, [hasło w:] Święci na każdy dzień, Kielce 2011, s. 637-638; D. Frydrychowicz, Duchowne morowego powietrza lekarstwo, S. Rozalia panna osobliwa Chrystusa oblubienica…, Kraków 1705 (w zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej: https://fbc.pionier.net.pl/details/nnZnZnX); http://parafiawrocanka.blogspot.com/p/blog-page.html; https://commons.wikimedia.org/wiki/Anthony_van_Dyck.
