Mama, matka, mamusia
KONSTANTY ILDEFONS GAŁCZYŃSKI
„Ona mi pierwsza pokazała księżyc
i pierwszy śnieg na świerkach,
i pierwszy deszcz.
Byłem wtedy mały jak muszelka,
a czarna suknia matki szumiała jak Morze Czarne…”
Mama jest to jedno z nielicznych słów, które w większości języków brzmi podobnie. Matka, matula, mamusia – zawsze, kochana, troskliwa, czuła – jej miłość sprawia, że jesteśmy silniejsi. Pomaga i martwi się, kiedy coś nas smuci i trapi. Najchętniej wzięłaby cały nasz ból, kłopoty na swoje barki. Myśląc o matce często mamy przed oczami obraz zatroskanej Matki Jezusa. Kobiety jako matki, tulące czy karmiące swoje dziecko, bardzo często były i są inspiracją dla rzeszy artystów.
26 maja to dzień, w którym nasze oczy są zwrócone na nasze mamy. Ten dzień szczególnie wyróżnia się wśród kolejnych kartek kalendarza.
Zostanie mamą to dla kobiety istna rewolucja w życiu. Zmienia się ciało, postrzeganie świata, relacje z partnerem, rodziną czy społeczeństwem; staje się inna emocjonalnie. Narodziny zawsze były i są silnym przeżyciem. Związek matki i dziecka jest bardzo ważny i niezbędny do prawidłowego rozwoju malucha.
Bycie matką łączy się z wieloma trudami i wyrzeczeniami, ale też z radością śledzenia, jak nasze dziecko rozwija się, rośnie, osiąga swoje cele. Jak powiedziała amerykańska pisarka Jodi Picoult: „Może zadanie matki nie polega na dawaniu schronienia, ale obserwowaniu jak dziecko nabiera rozpędu i łagodzeniu jego upadku, kiedy jest już po wszystkim”.
Kiedyś dzieci „po prostu” się rodziły. Była rodzina, były i dzieci. Dzisiaj jest to decyzja, którą trzeba często podjąć, rozważając, jak to się mówi, wszystkie za i przeciw: czy już jesteśmy gotowi na dziecko, czy jestem w odpowiednim wieku, czy nie stracę pracy? A później przychodzą inne pytania: czy rodzić prywatnie, czy w publicznym szpitalu, jakiego lekarza wybrać, czy urodzić normalnie, czy przez cesarskie cięcie? Wiele pytań nurtuje współczesne mamy. Często kobiety boją się, czy podołają trudom macierzyństwa. Różnica między tym, jak wyglądało macierzyństwo jeszcze nie tak dawno, a jak dzisiaj, jest dostrzegalna dla każdego.
Może kilka przykładów jak było kiedyś, a jak jest dzisiaj:
Dawniej kobiety do samego rozwiązania często pracowały, na przykład w polu. Nikt nie pytał, czy są zmęczone, czy im pomóc. Musiały pracować, ponieważ w domu czekały inne dzieci, a trzeba było zarobić na chleb. Dzisiaj można korzystać ze zwolnienia lekarskiego, później urlopów – macierzyńskiego czy bezpłatnego.
Kiedyś większość małżeństw mieszkała razem z rodzicami, dziadkami w jednym domu. Młode mamy słuchały rad swoich matek czy babć. Uczyły się od nich, jak wychowywać swoje dzieci. Dzisiaj młode mamy często mieszkają daleko od swojej rodziny, chodzą do szkół rodzenia. Dowiadują się ze stron internetowych, telewizji jak poradzić sobie z problemami dnia codziennego. Nie potrzebują babcinych rad, bo uważają je za niemodne i staroświeckie. Często starsze pokolenie nie jest już potrzebne młodym rodzicom. Jednak, kiedy mamy wyjazd, czy jakąś imprezę lubimy „wykorzystać” naszą babcię czy dziadka do opieki nad wnukami.
Dawniej nie było pieluch jednorazowych, gotowych słoiczków z jedzeniem, elektronicznych nań czy bujaków, bezdotykowych termometrów. Współczesne mamy mają wiele udogodnień i pomocy.
Jednak na pewno trzeba we wszystkim zachować zdrowy rozsądek. Pamiętajmy, aby nie wpaść w pułapki dzisiejszego świata, wtedy macierzyństwo i wychowanie dziecka będzie cudownym i niezapomnianym czasem.
Skąd wziął się Dzień Matki?
Źródeł tego święta można dopatrywać się w wielu kulturach. Jeden z nich prowadzi do starożytnego Egiptu, gdzie ludzie czcili boginię Izydę, będącą ucieleśnieniem doskonałej żony, matki i pani domu. Była to bogini płodności i opiekunka rodziny, a przede wszystkim matka Horusa, a więc matka samego faraona. Starożytne egipskie teksty mówią o niezwykłej roli matek w ówczesnym świecie. Kobietom będącymi matkami okazywano najwyższy szacunek, utożsamiając je właśnie z boginią Izydą.
Grecki kult matki – to czczona w Helladzie Gaja czyli Matka Ziemia. Była ona uosobieniem przyrody i niczym matka opiekowała się żyjącymi na ziemi ludźmi.
Z czasem, gdy religia Greków powiększyła o kolejnych bogów i boginie, kult z Gai przeszedł na jej córkę – Reję. Ona, jako żona Kronosa, stała się matką całego świata i wszystkich bogów. W mitologii greckiej to Reja jako pierwsza kobieta nakarmiła swoje dzieci matczynym mlekiem i obdarowała tą zdolnością ludzi.
Rzymianie natomiast przejmowali kulturę podbitych krajów i często traktowali ją jako własną. W ten sposób do panteonu rzymskich bogów trafiła cała obsada mitów greckich (na przykład z greckiej Afrodyty powstała rzymska Wenus, Demeter stała się Ceres, a Eros Amorem). Dzień Matki, czyli święto ku czci boskiej matki, znalazło się także w rzymskim kalendarzu.
Jedno z rzymskich świąt szczególnie przypomina obecny Dzień Matki. Było to święto bogini Bona Dea, czyli Dobrej Bogini Matki. Bóstwo to przedstawiane było jako kobieta i symbolizowało macierzyństwo oraz opiekuńczość. Święto to przypadało na początek grudnia i było ono tajemnicze i wzniosłe. Mogły w nim uczestniczyć jedynie kobiety.
Innym świętem ku czci bogini – matki było święto Paganalia. Urządzano je na cześć bogini Ceres (bogini wegetacji i urodzaju) i Tellus (bogini płodności). Podczas trwania święta, składano ofiary w świątyniach.
Przez kolejne wieki zapomniano o tym dniu. Czczenie matek zaczęło się cieszyć dużą popularnością w Anglii i Szkocji, gdzie w XVII wieku obchodzono wolne od pracy święto „Niedziela u Matki”. Do rytuału tego dnia należała wizyta w katedrze oraz obdarowywanie matek prezentami – głównie słodyczami i kwiatami, zaś dorosłe dzieci wracały na ten jeden dzień do swoich matek. Córki piekły specjalne ciasto dla mam, tzw. „Ciasto Matczyne” i przywoziły je do domu na znak szacunku i miłości.
Święto to było obchodzone przez około dwa wieki, a następnie powróciło dopiero po zakończeniu II wojny światowej.
Natomiast w Stanach Zjednoczonych w 1858 roku amerykańska nauczycielka Ann Maria Reeves Jarvis z Południowej Wirginii rozpoczęła kampanię na rzecz ustanowienia Dnia Matczynej Pracy. Uważała, że matki są często niedoceniane i należy zwrócić uwagę na to, jak poświęcają się dla swoich rodzin. W 1905 roku Ann Marie Jarvis spopularyzowała Dzień Matki, który z czasem zaczął być obchodzony w niemal wszystkich stanach. W 1914 roku Kongres USA uznał Dzień Matki za święto narodowe. Dziś przed domami i instytucjami publicznymi wywiesza się flagę narodową dla uczczenia matek.
Historia Dnia Matki w Polsce związana jest z Krakowem, gdzie w 1914 roku święto to było obchodzone po raz pierwszy. Już w latach 20. XX wieku dzieci wręczały swoim mamom z tej okazji laurki, drobne upominki i recytowały dla nich wierszyki. Dzisiaj jak wiemy, mamy mają święto 26 maja.
Na koniec jeszcze parę ciekawostek o Dniu Matki:
- dzień Matki z upływem czasu stawał się coraz popularniejszy na świecie. Dziś święto to obchodzone jest powszechnie i choć daty jego są różne w różnych krajach cel jest taki sam – pamięć o matce.
- na świecie w różnych krajach święto to wypada innego dnia. I tak na przykład Meksykanie czczą go 10 maja, Ormianie 7 kwietnia, a Indonezyjczycy 22 grudnia.
- z kolei tradycję obchodzenia Dnia Matki we Francji wprowadził Napoleon. W 1950 roku oficjalnie ustanowiono, że święto mam przypada w ostatnią niedzielę maja.
- w Meksyku jest to bardzo ważne święto, które celebruje się także w kościele. W domach z kolei dzieci podają swoim mamom śniadania i obdarowują je kwiatami.
- wiele krajów europejskich świętuje w pierwszą niedzielę maja. Tak jest między innymi w Portugalii, Hiszpanii, na Litwie i na Węgrzech.
- w Australii i Kanadzie w dniu święta mam przypina się do ubrań goździki. Nie jest bez znaczenia w jakim kolorze będzie kwiat. Białe goździki oznaczają, że matka tej osoby zmarła, a kolorowe, że żyje. Dla Kanadyjczyków Dzień Matki jest równie ważny jak Boże Narodzenie.
- są państwa, w których Dzień Matki utożsamiany jest z Dniem Kobiet. Tak jest w Słowenii, Rosji, na Białorusi, w Bułgarii, Macedonii, czy Armenii.
- dla Włochów, którzy są bardzo rodzinni, dzień Matki jest też bardzo ważny. Z okazji tego święta piecze się ciasteczka w kształcie serca. Niektórzy zapraszają mamy na uroczysty obiad do restauracji. Dzień Matki we Włoszech obchodzi się w drugą niedzielę maja.
W naszych zbiorach posiadamy wiele przedstawień kobiet jako matki – głównie obrazy i przede wszystkim fotografie z początku XX wieku robione, głównie w atelier fotograficznym. Można zobaczyć na nich obraz oddanej, spokojnej, czułej i dostojnej matki autorstwa m.in. Jana Ekierta, Wandy Zabokrzyckiej, fotografie Antoniego Wodzińskiego, Adama Wysockiego i wielu innych autorów.
Danuta Kalinowska
Przypisy:
- Jodi Picoult: „Jesień cudów”
- Naszeszlaki.pl
