Spośród ostatnich nabytków Biblioteki MNZP chcielibyśmy zwrócić szczególną uwagę czytelników na wydawnictwo „Korespondencja i papiery polityczne Jana Gwalberta Pawlikowskiego z lat 1904-1914” (oprac. Tomasz Sikorski i Adam Wątor. – Radzymin-Szczecin : Wydawnictwo Naukowe Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Szczecińskiego ; Wydawnictwo Minerwa, Wydawnictwo von borowiecky, 2014, ss. 598).

Jan Gwalbert Pawlikowski urodził się 18 marca 1860 r. w Medyce, zmarł 5 marca 1939 r. we Lwowie. Był ekonomistą, publicystą, historykiem literatury, taternikiem i politykiem. Wspomniane wydawnictwo skupia się właśnie na tej ostatniej sferze jego działalności.

Jan Gwalbert Pawlikowski od 1902 r. był członkiem Ligi Narodowej i jednym ze współorganizatorów Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego w Galicji (1904), którego początkowo był wiceprezesem (w latach 1905-1907), a następnie, w latach 1907-1914, prezesem.

„Korespondencja i papiery polityczne Jana Gwalberta Pawlikowskiego z lat 1904-1914” zawiera 580 dokumentów różnej proweniencji: memoriałów politycznych, manifestów, deklaracji, programów, sprawozdań, rezolucji, ulotek wyborczych i agitacyjnych, rachunków finansowych, projektów ordynacji wyborczych, spisów działaczy Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego SDN). Niejako odrębną część stanowi bogata korespondencja z wybitnymi reprezentantami galicyjskich elit politycznych i intelektualnych, ale także działaczy, księży, urzędników, etc. Materiały te pozwalają zapoznać się niejako „od kuchni” z procesem budowy struktur SDN, poszerzaniem politycznych wpływów, rywalizacją na galicyjskiej scenie politycznej, agitacją wśród wszystkich warstw społecznych (ziemian, chłopów, mieszczan), procesem budowy organizacji społecznych, gospodarczych, oświatowych i akademickich, wewnętrznymi dyskusjami, jakie toczyły się w środowiskach narodowych. Ponadto, równie bogaty materiał dotyczy życia społeczno-politycznego Galicji, aktywności w Sejmie Krajowym, wiedeńskiej Radzie Państwa i Kole Polskim.

Starannie opracowana całość uzupełniona jest zwięzłym życiorysem Jana Gwalberta Pawlikowskiego oraz rysem historycznym Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego w Galicji.

Z stricte przemyskiego punktu widzenia szczególnie interesujące są listy (niestety nieliczne) Leonarda Tarnawskiego (1845-1930), przemyskiego adwokata, działacza społecznego, polityka także związanego z narodową demokracją, który również był jednym ze współzałożycieli SDN w 1904 r., a w następnych latach jednym z jego wiceprezesów. W kilku z pism (adresowanych do Pawlikowskiego oraz Zygmunta Wasilewskiego) Tarnawski poruszył kilka problemów (ewentualne poparcie wyborców żydowskich dla endeckiego kandydata, finanse) kampanii wyborczej do austriackiej Rady Państwa w 1911 roku, gdy o mandat walczyli dotychczasowy poseł socjalista Herman Lieberman (który uzyskał reelekcję) oraz narodowy demokrata, Ernst Adam. W innym liście, adresowanym do Pawlikowskiego, Tarnawski zarysował obraz lokalnej kampanii wyborczej do galicyjskiego Sejmu Krajowego w 1913 roku, gdy o mandat stali się wówczas burmistrz Przemyśla Franciszek Doliński z adwokatem Władysławem Grządzielskim.

Tomasz Pomykacz