Konserwacja płyty nagrobnej Françoisa Emanuela Wouwermansa, pułkownika armii austriackiej.
WIECZNA PAMIĘĆ
TU SPOCZYWA FRANÇOIS EMANUEL WOUWERMANS
ZA ŻYCIA KONIUSZY
SZLACHETNIE URODZONY
ŚWIĘTEGO CESARSTWA RZYMSKIEGO
PUŁKOWNIK W ARMII JEGO WYSOKOŚCI CESARZA AUSTRII
LAT 66 URODZONY W ANTWERPII 9 STYCZNIA 1753
ZMARŁY W PRZEMYŚLU 22 PAŹDZIERNIKA 1818
MÓDLCIE SIĘ DO BOGA ZA JEGO DUSZĘ
Zabytki kamienne są godną szerszego poznania grupą w zbiorach Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej. Jednym z ciekawszych obiektów w tym zakresie jest płyta nagrobna Françoisa Emanuela Wouwermansa, pułkownika armii austriackiej, pochowanego w Przemyślu w roku 1818. Nieznana jest biografia pułkownika, podobnie jak szczegóły odnoszące się do historii płyty. Pierwsze informacje o zabytku pochodzą z muzealnych dokumentów powstałych po drugiej wojnie światowej. Nie można wykluczyć, że obiekt pochodzi z przedwojennych zbiorów muzeum, mógł być przekazem, darem lub zostać pozyskany przez Kazimierza Osińskiego – jako pozostałość po likwidacji starego przemyskiego cmentarza usytuowanego między ulicami A. Dworskiego i A. Mickiewicza. Z treści francuskiej inskrypcji na płycie wynika, że upamiętnia urodzonego w Antwerpii (Belgia), a zmarłego w 1818 roku w austriackim Przemyślu – Françoisa Emanuela Wouwermansa. Niestety, nie wiadomo, jakie koleje losu rzuciły Wouwermansa do jakże odległego od Antwerpii Przemyśla. Pewnym tropem może być fakt, iż w XVIII wieku cześć obecnego terytorium Belgii pozostawała pod panowaniem Austrii.
Płyta została wykuta z jednego bloku szarego wapienia, jej zdobienia i inskrypcje są wykonane w technice reliefu wypukłego przez wybranie tła. Dekorację stanowi prostokątne obramienie – bordiura w formie stylizowanej wici i zgeometryzowanych elementów roślinnych. W zaokrąglonym zwieńczeniu – trzy krzyże – Chrystusa i dwóch łotrów – stanowią odniesienie do kresu doczesnej egzystencji i biblijnej Golgoty.
Wzgórze czaszki, Golgota – według tradycji miejsce pochówku praojca Adama, nad którym stanął krzyż Chrystusa. Krew Zbawiciela zraszając ziemię sprawiła, że Adam wyzwolił się z otchłani i wraz z Ewą i wszystkimi sprawiedliwymi wszedł do raju, którego bramy otworzył Chrystus. Symbolika ta miała obrazować nadzieję odkupienia i zbawienia. Krzyż środkowy – Chrystusowy – wieńczy medalion z inskrypcją kommemoratywną WIECZNA PAMIĘĆ.
*
Celem konserwacji było przywrócenie płycie prawidłowych wartości ekspozycyjnych, uczytelnienie: przeznaczenia i wartości historyczno-artystycznych. Równorzędnie powstrzymanie degradacji zabytku i zabezpieczenie go przed dalszą destrukcją. Przed rozpoczęciem prac było konieczne wykonanie specjalistycznych badań, takich jak identyfikacja materiału skalnego przez wykonanie analiz petrograficznych.
Płyta jest zachowana w całości. Miała jednak liczne ubytki, rozwarstwienia i spękania. Na całej powierzchni była silnie zabrudzona, w niektórych miejscach stwierdzono siedliska mikroorganizmów. Pierwsze zabiegi zabezpieczające przeprowadzono w 2015 roku, polegały one na podklejeniu spękań na licu i bokach.
Kompleksowy projekt konserwacji obiektu zrealizowano w 2019 roku, gdy zostały podjęte działania badawcze i konserwatorskie. Usunięto wówczas nawarstwienia biologiczne, obiekt zdezynfekowano, podklejono spękane fragmenty, kamień odsolono. Uzupełnienie ubytków ograniczono do niezbędnego minimum: uzupełniono szczeliny i pęknięcia oraz spoiny w granicy klejenia spękanego materiału wapiennego.
Konserwację zabezpieczającą wykonała mgr Magdalena Chmielińska
Konserwację obiektu w 2019 r. wykonała mgr Halszka Granek-Smarzewska
Badania petrograficzne wykonał dr Wojciech Bartz
Projekt badawczo-konserwatorski przygotował i koordynował mgr Błażej Szyszkowski, kierownik Działu Konserwacji Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej.
Tłumaczenie z języka francuskiego – mgr Antoni Stańczyk.
SOUVENIR
ETERNEL
ICI RE[PO]SE
FRANÇOIS EMANUEL
WOUWERMANS DE SON
VIVANT ECUYER
CHEVALIER DU ST:
EMPIRE ROMAIN
COLONEL À L’ARMÉE
D[E] S: M: L’EMPEREUR
D’A[UTR]ICHE & AGÉ DE
66 [A]NS NÉ À AN[VE]RS
67 [L]E 9 J[A]NVIER 1753
MOR[T] [À] PR[ZE]MISL LE
22 XB[R]1813 PRIEZ
DIEU POUR SON AME
Zbiory Działu Sztuki i Rzemiosła Artystycznego
Typ obiektu: rzeźba
Nazwa / tytuł: płyta nagrobna
Datowanie: około 1818
Autor / warsztat: nieznany
Miejsce powstania: Przemyśl(?)
Technika wykonania: relief wypukły
Materiał: wapień
Wymiary: 39,1 x 100 cm x 15 cm
Numer inwentarza: MPS-11281
Błażej Szyszkowski
