Konserwacja notesu z oprawą w technice needlework ze zbiorów Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej
Przemyśl, pocz. XIX w.
Jedwab, skóra, tłoczenie, złocenie, haft, papier, szklane koraliki, tekstylna tasiemka,
Wys.13.9 cm x 11 cm.
Nr. inw. MPH-6281.
Dziwiętnastowieczny, elegancki notes z portfelikiem w oprawie haftowanej koralikami wykonany został na początku XIX wieku w domu Państwa Osińskich i przechowywano go jako rodzinną pamiątkę. W 1912 r. Kazimierz Maria Osiński przekazał przedmiot do zbiorów Muzeum Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Przemyślu. Od tego czasu nie był poddawany pracom konserwatorskim.
W 2020 roku portfelik należący do inwentarza Działu Sztuki trafił do Pracowni Konserwacji Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej, ponieważ zadecydowano, że doczeka się ekspozycji na szczególnej, bo jubileuszowej wystawie pt. „Dziedzictwo Kunstkamery. Jak Kazimierz Osiński tworzył muzeum”, którą będzie można podziwiać do lutego 2021 roku.
Obiekt składa się z dwóch części: notesu i portfelika, który stanowi również ozdobną oprawę dla notatnika. Wykonany jest on w formie prostokąta, wewnątrz którego umieszczono notesik przyłączony do dekoracyjnej okładki za pomocą różowej wstążki. Zabytkowy portfelik jest przykładem rękodzieła artystycznego wykonanego w technice nazywanej „needlework”, czyli w rodzaju robótki ręcznej wykonanej z wykorzystaniem igły.
Portfelik został dwustronnie ozdobiony haftem koralikowym na papierowej kanwie. Grzbiet wykonano z ciemno-brązowej skórki licowej, z wytłaczanym na obwodzie łańcuszkowym wzorem, który wypełniono złoceniem. Brzegi okładek obklejone są czarnym papierem tłoczonym z motywem łańcuszka, gdzie również użyto konturu w kolorze złota. Wewnątrz rękodzieła umieszczone są dwie obciągnięte błękitnym jedwabiem kieszonki, a na środku przymocowano za pomocą tasiemki notes zawierający czternaście jasnoróżowych kartek.
Okładziny portfelika zdobi dekoracyjny ornament z motywem roślinnym. Frontowa okładka przedstawia symetrycznie stylizowane motywy roślinne na błękitnym tle. Na jej osi pionowej możemy podziwiać ażurowy ornament w kolorach: bordo, czerni, zieleni oraz złota. W narożnikach wykonano wzór na kształt gałązek ułożonych z czarnych, bordowych i złotych koralików. Druga okładka ma podobny układ ornamentów z gałązkami w narożnikach. Motyw centralny zbudowany jest z elementów w barwie błękitu, bordowej, liliowej, zielonej, czarnej i złotej na popielato-gołąbkowym tle. Ozdoby na brzegach składają się z błękitno-granatowo-złotych paciorków. Wzdłuż dłuższych krawędzi okładki portfelika przymocowane są szlufki do przeciągania rysika lub stylusu. Obiekt z pewnością pełnił funkcję ekspozycyjną i użytkową jako estetyczne wyposażenie do torebki dla każdej eleganckiej damy. Portfelik z notesem był już eksponowany na wystawie pt. ,,Moda kobieca XIX-XX w.” w Muzeum Narodowym Ziemi Przemyskiej, której wernisaż miał miejsce 14 czerwca 1989 roku. Wystawa ta jeszcze w tym samym roku była prezentowana w Galerii Lwowskiej. Rękodzieło było także wymienione w drugim tomie ,,Rocznika Przemyskiego”. Wiadomo również z muzealnej karty inwentarzowej, że obiekt jeszcze przed inwentaryzacją był w złym stanie, o czym świadczy opis: „rozerwanie brzegów kieszonek, przebarwienia”. Najprawdopodobniej przedmiot w takiej formie trafił do muzeum. Po wewnętrznej stronie notesu, przy lewej dolnej krawędzi portfelika widnieje jego numer inwentarzowy „MPH-6281”, zapisany czarnym tuszem. Ponadto stwierdzono całościowe zabrudzenie powierzchni obiektu: tkaniny, koralików, papieru i skóry, a także takie uszkodzenia jak ubytek w górnej partii skóry, rozprute i uszkodzone kieszonki, deformacje tudzież ubytki tkaniny, czy przetarcia na krawędziach notesu.
Celem tegorocznych prac konserwatorskich rodzinnej pamiątki Osińskich było jak najwierniejsze zachowanie pierwotnej materii zabytku, zlikwidowanie szkodliwych substancji wpływających na degradację materii zabytkowej oraz przywrócenie wartości ekspozycyjnych i estetycznych obiektu. Położono nacisk na zastosowanie materiałów umożliwiających odwracalność zastosowanych zabiegów oraz rozpoznawalność interwencji konserwatorskich. Głównym celem było zabezpieczenie przed postępującymi przyczynami zniszczeń, a także zatrzymanie tego procesu. Podczas prac nad przedmiotem głównym zamysłem było zachowanie autentyczności i integralności zabytku.
mgr Alicja Jurkiewicz
Prace konserwatorskie wykonała: mgr Alicja Jurkiewicz
Bibliografia:
- Dziedzictwo Kunstamery. Jak Kazimierz Osiński tworzył muzeum, pod red. T. Pomykacz, A. Sarkady, M, Trojanowska, Przemyśl 2020, poz. 75, s. 203, nota: D. Stonawska
- J. Kostek. Karta ewidencji zabytków, ,,Portfelik z notesem o nr. inw. MPH – 6281, pocz. XIX w. Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej w Przemyślu, 4.02. 1987
- https://en.wikipedia.org/wiki/Needlework,
