Pod koniec 2019 r. w ramach Biblioteczki Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej ukazała się praca autorstwa Grzegorza Kielara „Duszpasterstwo Garnizonu Przemyśl w latach 1914-2017”

Ta książka jest bardzo potrzebna i chwała autorowi, że podjął się tego tematu pisząc zarys historii duszpasterstwa wojskowego w przemyskim garnizonie od chwili wybuchu I wojny światowej, do momentu kiedy zakończył badania źródłowe w roku 2017. Pisał ją zresztą pod kierunkiem najpierw prof. Henryka Gapskiego, a następnie prof. Andrzeja Olejki. Wybierając okres100 lat autor zmuszony był do omówienia historii duszpasterstwa wojskowego w epoce monarchii Cesarsko Królewskich Austro-Węgier, w okresie I wojny światowej, kiedy to obok oddziałów CK pojawiły się również oddziały legionowe Polskiego Korpusu Posiłkowego. Następnie przeszedł do okresu dwudziestolecia międzywojennego, kiedy Przemyśl był siedzibą Dowództwa Okręgu Korpusu Nr. X. Ilość stacjonującego wojska w garnizonie Przemyśl oceniana była wtedy na kilka, a momentami kilkanaście tysięcy wojska- w samym 1939 r. było to ok. 12, 5 tys. żołnierzy. A była to mozaika wyznań II RP. Chrześcijanie obrządku łacińskiego i grekokatolicy, prawosławni, sporo żołnierzy wyznania mojżeszowego, luteranie, kalwiniści i wyznawcy obrządku ewangelicko-augsburskiego. Tak więc zabezpieczeniem potrzeb religijnych i w dużym stopniu duchowych musieli zadbać kapłani tych obrządków, a nie było to łatwe. Dyscyplina wojskowa i regulaminy to jedno, a zwykłe życie żołnierskie w tak różnorodnym światku oddziałów skoszarowanych w przemyskim garnizonie to drugie. Duszpasterze nie raz stawali wobec niezwykle trudnych wyzwań. I jakoś potrafili sobie z nimi radzić. Autorowi udało się dokonać ich pełnego zestawienia oraz przybliżyć wielu spośród nich na czele z ks. ppłk Józefem Panasiem i ks. płk Antonim Miodońskim. Plejada wspaniałych duchownych różnych zresztą obrządków, którzy wartości Bóg, Honor i Ojczyzna podawali żołnierzowi Wojska Polskiego jako nadrzędne w życiu zarówno wojskowym jak i cywilnym. To w ogromnym stopniu właśnie od nich zależały relacje pomiędzy samymi żołnierzami przemyskiego garnizonu jak i ludnością cywilną. Kapelani wraz ze swoimi żołnierzami poszli na wojnę, … a ta rozrzuciła ich na całym praktycznie teatrze działań wojennych. Na przykład ks. płk Antoni Miodoński został szefem Duszpasterstwa Polskich Sił Powietrznych. Część kapelanów pozostała w kraju nadal pełniąc swoją posługę kapłańską i służbę wojskową, w strukturach ZWZ, AK i innych organizacji zbrojnych polskiego podziemia, na długo jeszcze po zakończeniu działań zbrojnych.

Na dużą uwagę zasługuje okres tzw. Polski Ludowej, kiedy kapelanom Wojska Polskiego przyszło pełnić posługę w warunkach państwa ateistycznego w każdym z przejawów jego działalności politycznej i społecznej, a co dopiero wojskowej! Myślę, że po książkę sięgnie wielu czytelników również ze względu na syntetycznie opowiedzianą historię okresu III Rzeczypospolitej. Działa się ona przecież na oczach wielu spośród nas, a postacie takie jak ks. Dec, Merta, ojciec Gut w latach dziewięćdziesiątych były przecież dla nas niekwestionowanymi autorytetami. To również bieżący zapis posługi kapłańskiej, działalności społecznej przemyskich kapelanów po rok 2017.

Praca skomponowana jako zarys historii nie wyczerpuje rzecz jasna tematu. Stanowi jednak uporządkowaną chronologicznie i problemowo syntezę dziejów przemyskiego duchowieństwa wojskowego. I mimo, że autor wzbraniał się przed jej opublikowaniem wskazując na jej niedoskonałości to jednak koniec wieńczy dzieło. Duża w tym zasługa dr Grzegorza Klebowicza, który wsparł autora w jego żmudnej pracy nad przybliżeniem tego zagadnienia, o którym Grzegorz Kielar we wstępie napisał:

Przestrzeń architektoniczną Przemyśla w szczególny i dominujący sposób wypełniają świątynie oraz obiekty użyteczności wojskowej. Są one świadectwem historii miasta, łączącego funkcje znaczącego ośrodka życia religijnego i ważnej siedziby formacji wojskowych. Swoistą syntezę tych dwóch elementów stanowi górujący nad miastem karmelitański kościół p.w. św. Teresy, jeszcze niedawno pełniący funkcję świątyni garnizonowej. Obydwie rzeczywistości łączy również temat duszpasterstwa wojskowego.

Grzegorz Krzysztof Kielar (ur. 25.05.1976r. w Przemyślu) Absolwent Wydziału Socjologiczno – Historycznego Uniwersytetu Rzeszowskiego o specjalności historia wojskowości i nauczycielska. Służy w 1. Batalionie Czołgów im. płk Józefa Koczwary 21. Brygady Strzelców Podhalańskich w stopniu starszego chorążego sztabowego.

Lucjan Fac