W czasie okupowania prawobrzeżnej części miasta władze sowieckie próbowały „organizować” życie mieszkańcom. Próbą organizacji życia było także tworzenie strefy kulturalnej w Przemyślu. Na łamach partyjnej gazety „Czerwony Przemyśl” jaka ukazywała się w latach 1939-1941 r. umieszczano szereg informacji na temat życia kulturalnego w mieście. Dotyczyło to organizacji spektakli teatralnych, projekcji filmów w przemyskich kinach, czy też odczytów naukowych.

Oczywiście wszystkie działania, jakie miały ożywić kulturę w mieście były związane z agitacją polityczną. Większość spotkań „naukowych” dotyczyła tylko i wyłącznie działalności partii komunistycznej, pozostałe spotkania dotyczyły utwierdzania mieszkańców w myśli socjalistyczno-komunistycznej.

Podobnie działały teatry i kina, gdzie władze sowieckie dobierały spektakle. Nie jest to oczywiście niczym nadzwyczajnym w tamtym okresie. Niniejszy artykuł ma na celu zaprezentowanie utworzenia teatru w Przemyślu, opisanego w jednym z numerów  „Czerwonego Przemyśla” z listopada 1940 r[1].

Autor artykułu opisał, iż teatr w mieście rozpoczął swoją działalność dopiero w 1940 r., pomijając przy tym fakt istnienia przemyskiego „Fredreum”. Za funkcjonowanie „nowego” teatru dramatycznego w mieście odpowiadać miał Iwan Mojsejewicz Neniuk, który po zebrał 40 osobową grupę aktorów. Dziennikarz Igor Zinczuk, opisał kwestię budowania grupy teatralnej. Kierownik Neniuk miał jeździć po teatrach z różnych stron Ukraińskiej SRS, jak na przykład do Żytomierza, czy Charkowa w celu poszukiwania aktorów.

Sam kierownik Nieniuk został przedstawiony, jako osoba godna tego stanowiska. W latach wcześniejszych współpracował z Akademickim Teatrem im. Iwana Franki w Kijowie.

Wśród najbardziej znanych byli: F. Denysenko, który od 50 lat był na scenie związany na przykład z charkowskim Teatrem Kropywnickim, K. Istomin związany z teatrem w Charkowie i Odessie, W. Czornyj, K. Bezruczko, jacy byli na scenie około 20 lat. Pośród młodszych aktorów znaleźli się: H. Zaslaweć, Ł. Ostroumowa, K. Marinczyk, O. Szypko, M. Piskun, W grupie aktorów znaleźli się także aktorzy, którzy ukończyli dopiero szkoły teatralne, jak na przykład: A. Basaneć, H. Nastenko, I. Klimenko.

Grupa teatralna w listopadzie 1940 r. na swój debiut wybrała prozę Nikołaja Gogola „Jarmark w Soroczyńcach”. Dziennikarz Igor Zinczuk opisał cały spektakl, oczywiście zachwalając pomysł kierownika Neniuka. Wielkie uznanie otrzymali również aktorzy. Przede wszystkim Denysenko za rolę Czerewika. Dziennikarz zwrócił również uwagę na chór i role poboczne, które w całości były bardzo ciekawym dziełem. Dziennikarz dość szczegółowo omawia poszczególne kwestie spektaklu.

Igor Zinczuk podsumowując artykuł stwierdził, iż w całości „Jarmark w Soroczyncach”  to bardzo dobry występ młodego teatru, jaki powinien stać na służbie wychowania nas w kulturze[2].

Wśród czytelników niniejszego artykułu zapewne znajdą się osoby zainteresowane pełną recenzją tego widowiska. Dlatego też warto sięgnąć po zbiory Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej udostępnione on-line w Podkarpackiej Bibliotece Cyfrowej. Oczywiście można także skorzystać z czasopisma, opisujący życie codzienne w latach 1939-1941 w prawobrzeżnej części miasta w siedzibie muzealnej biblioteki, do czego serdecznie zachęcamy.

Tomasz Zając

[1] „Czerwony Przemyśla”, nr 168 z 12 listopada 1940 r.

[2] „Czerwony Przemyśla”, nr 168 z 12 listopada 1940 r, s. 4.