Uprzejmie zapraszamy na otwarcie wystawy fotografii Krzysztofa Ligęzy pod tytułem „Axis Mundi: kapliczki i krzyże przydrożne”. Wernisaż odbędzie się 22 lutego 2019 roku o godzinie 18.00 w Muzeum Historii Miasta Przemyśla, Rynek 9.

Przedmiotem wystawy jest autorski cykl Axis mundi: kapliczki i krzyże przydrożne, który był realizowany w latach 2012-2018. Działania twórcze ukierunkowano w nim na rejestrację aktywności lokalnych społeczności na terenie Małopolski w kontekście zanikającego zwyczaju modlitw przy kapliczkach i krzyżach przydrożnych, które stanowią jeden z najbardziej charakterystycznych elementów polskiego krajobrazu kulturowego.

Wystawa ma charakter multimedialny. Zostaną na niej zaprezentowane fotografie, panoramy 3D oraz nagrania dźwiękowe. Ekspozycji będzie ponadto towarzyszył katalog, w którym zamieszczono krótką przedmowę i wybrane obrazy autora, a także tekst znanego historyka i krytyka sztuki, dra Krzysztofa Jureckiego.

Istotą cyklu jest refleksja nad relacją: człowiek-natura-sacrum. Ważną rolę pełni w nim zagadnienie oddziaływania przestrzeni krajobrazu jako czynnika kształtującego przeżycia duchowe oraz więzy wspólnotowe.

Tradycja modlitw przy obiektach tzw. małej architektury sakralnej ma swoje źródło zarówno w religii chrześcijańskiej, jak i wierzeniach przedchrześcijańskich (miejsca kultowe: święte drzewa i gaje, kamienie, słupy, posągi, antyczne laralie). Z uwagi na jej proweniencję istotna jest topografia przestrzeni. Wizualnej analizie poddano usytuowanie, specyfikę obiektów, wygląd i zachowanie wiernych, a także aspekty zw. z postrzeganiem i odczuwaniem czasu w jego antropologicznym wymiarze (cykliczność i linearność).

Zróżnicowane usytuowanie oraz otoczenie kapliczek i krzyży przywodzą na myśl ideę środka: osi kosmicznej – axis mundi. Pochodzi ona od wybitnego religioznawcy Mircea Eliadego. W rozważaniach nad sakralnym wymiarem czasu i przestrzeni Eliade zwrócił uwagę na wielorakie formy przejawiania się świętości, analizując je w szerokim kontekście antropologicznym (archetypy, mity i symbole). Czym jest „środek świata”? To sfera, w której następuje przemiana chaosu w kosmos – rzeczywistość uporządkowaną. Obszar szczególny, gdzie niebo łączy się z ziemią, wymiar materialny przenika się z duchowym, lokalny z uniwersalnym, a doczesność z wiecznością. Symboliczne „środki świata” objawiają jego świętość, zarazem służą przywracaniu odwiecznych wartości.

Eliade wielokrotnie podkreślał, że ludzka tęsknota za „pełnią bytu” wiąże się z odniesieniem do przestrzeni o wymiarze sakralnym. Tęsknota ta od zarania dziejów nieustannie przejawia się w wielu kulturach i religiach. Najpełniejszy wyraz znajduje w archetypie raju: mitycznym centrum, miejscu zgodnej egzystencji wszystkich stworzeń, pierwotnym w swej harmonii, świętym i naznaczonym bożą obecnością. Ślady toposu tęsknoty za rajem można znaleźć już w wierzeniach ludzi z epoki mezolitu (8 tysięcy lat p. n. e.). Również i chrześcijaństwo jest przepełnione nostalgią za rajem utraconym. Jego bramy otwiera ponownie Chrystus poprzez śmierć na krzyżu, który stał się drzewem żywota.

Krzysztof Ligęza

Rocznik ‘79. Absolwent polonistyki i studium dziennikarskiego, fotograf z wyboru. Od dziecka zafascynowany tym, iż człowiek postrzega przestrzeń w sposób prawdopodobnie niedostępny dla innych stworzeń. W rzeczywistości elektryzuje go najbardziej flirt światłości i świadomości oraz relacja człowiek-natura-sacrum. Najczęściej fotografuje krajobraz jako pole niezwykle otwarte (zarówno fizycznie, jak i semantycznie), ale nie stroni od innych obrazów. Podczas pracy lubi posługiwać się intuicją, nadzieją i wyobraźnią. Inny sprzęt ma dla niego znaczenie tylko wtedy, gdy działa. Czytając słynne zdanie „Są rzeczy na niebie i na ziemi, o których nie śniło się filozofom”, cieszy się, że w XXI w. jest ich nadal mnóstwo.

Autor i uczestnik wystaw indywidualnych oraz zbiorowych w Polsce i za granicą. Stypendysta Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP (2018). Laureat wyróżnień w m.in. International Photography Awards, Los Angeles, USA (edycja 2013, 2012 i 2011), Prix de la Photographie, Paryż (2012), Landscape Photographer of the Year (Londyn, 2010); Wanderlust Travel Photo of the Year (Londyn, 2010).

Wystawę i katalog zrealizowano w ramach stypendium z budżetu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego przy wsparciu: Powiatu Nowosądeckiego, Firmy Vidok, Firmy Liszka, partnera handlowego Firmy Vidok oraz Firmy APA Polska.

Partnerami projektu są: Muzeum Dwory Karwacjanów I Gładyszów w Gorlicach, Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej w Przemyślu i Instytut Polski w Bratysławie.