Typ obiektu: obraz |

Nazwa / tytuł: Le ravin de la mort (Wąwóz śmierci)

Datowanie zabytku: 1918 lub 1923

Autor / warsztat: Kossak Wojciech

Technika wykonania: malarstwo | malarstwo olejne |

Materiał: tektura | farba olejna |

Wymiary zabytku: 38 x 46 cm

Rodzaj: zbiory sztuki

Numer inwentarza: MPS-195

Opis zabytku:

Obraz jest studium pejzażu do Portretu marszałka Ferdynanda Focha (por. Olszański, op. cit., s. 223, il. 491, 492) z 1923 r. Portret zamówiony został przy okazji wizyty marszałka w Warszawie w dniach 2-4 V 1923.

W sierpniu tego roku Wojciech Kossak udał się do Paryża, a Foch zaprosił go do swej posiadłości Troisfontaines w Bretanii, gdzie marszałek miał mu pozować. Sam artysta tak pisze w listach do żony o pracy nad obrazem: „[...] We czwartek za dwa dni jadę do Péronne robić studia pejzażu de la zone dévastée [..]”, a kilka dni później: „[...] Focha wielki portret za tydzień będzie gotów, [...] jest po prostu bajeczny! Nowa kompozycja, prosta, lapidarna [...]. Byłem z adiutantem cały czwartek ubiegły między Péronne, Amiens i Chaulnes, prefekt tego nieszczęsnego kraju czekał na nas z automobilem i cały dzień jeździliśmy i ja malowałem. Znalazłem pejzaż le ravin de la mort, o Boże! co za pays de désolation, dwa duże studia przywiozłem i w tym tygodniu Foch pozuje w pracowni”. Kilka dni później Kossak znów pisze do żony: „[...] Pisałem Ci, żem się tłukł autem po tej krainie łez i trupów, ale też Le ravin de la mort jest une trouvaille, nie ma nic w sztuce podobnego jako pojęcie portretu” (Kossak, op.cit., s. 319, 320, 321, 322). Na obrazie marszałek ukazany został w centrum kompozycji, ubrany w mundur polowy, stojąc na pobojowisku, wśród kikutów drzew. Na drugim planie dwóch adiutantów, dalej ordynans z końmi (replika obrazu znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie).

Praca spotkała się z wielkim uznaniem nie tylko samego portretowanego, ale także krytyki francuskiej i zapoczątkowała sukces malarza w Paryżu, czego dowodem było m.in. przyjęcie go na członka Union Artistique, skupiającej elitę francuskich malarzy.

Wracając do studium pejzażu w zbiorach Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej, zaskakująca jest data 1918 znajdująca się na obrazie. Odnosi się ona bądź do czasu powstania szkicu (ale kłóciłoby się to z wyżej opisanymi wydarzeniami) bądź też oznacza rok powstania zniszczeń na ukazanym pejzażu (wiosną 1918 r. siły francuskie pod dowództwem gen. Focha załamały natarcie niemieckie na Arras, Péronne, Amiens i Noyon. Walki w tej części północnej Francji trwały jednak do 11 listopada tego roku, do zawieszenia broni). Według opisów Kossaka, w 1923 roku obszar w Pikardii, gdzie w 1918 roku toczyły się walki, wyglądał nadal przerażająco. Na tym etapie badań trudno jednak stwierdzić, czego dokładnie dotyczy datowanie na obrazie.

Wybrana literatura:

• W. Kossak, Listy do żony i przyjaciół (1883-1942), Kraków 1985;
• K. Olszański, Niepospolity ród Kossaków, Kraków 1994; Panoramy Wojciecha Kossaka i Jana Styki, Wrocław 2000;