Typ obiektu: moda | akcesorium mody | moda kobieca |

Nazwa / tytuł: wachlarz rokokowy z przedstawieniem scen w letnim ogrodzie

Datowanie zabytku: wachlarz 2 poł. XVIII wieku, futerał XIX wiek

Miejsce powstania / znalezienia: wachlarz prawdopodobnie Francja, futerał wykonany w pracowni Józefa Tymków w Krakowie

Materiał: adamaszek jedwabny | cekiny | drewno | farba | gipsatura | kość słoniowa | blacha | metalowe nitki | mosiężny nit | okleina skóropodobna | papier | podkładka z masy perłowej | szkło | tektura | tiul | złota farba |

Wymiary zabytku: długość piór 26,5 cm, szerokość po rozłożeniu 50 cm, futerał: 34 x 58 x 5 cm.

Rodzaj: zbiory rzemiosła

Numer inwentarza: MPH-489

Opis zabytku:

Wachlarz składany, z pokryciem plisowanym. Konstrukcja wachlarza składa się z 17 piór, połączonych miedzianym nitem u dołu. Pokrycie wachlarza wykonane z tiulu w kształcie wycinka kołowego o kącie 160^o.

Stelaż szkieletowy wykonany z kości słoniowej, stanowi ½ całości wachlarza. Motywy malowane na poszczególnych piórach tworzą w całości wzór ze sceną w stylu wschodnim. Pióra stelażu ażurowe, u dołu wycięte w faliste formy układają się na kształt muszli. Pióra okładzinowe, w części pokrycia rzeźbione, z przedstawieniem postaci i motywem pagody, pomalowane złotą farbą. Płycina reliefu wyłożona różowym papierem z cienką płytką z masy perłowej.

Pokrycie wachlarza wykonane z delikatnej siatki (tiulu?), bogato zdobionej malowanymi i haftowanymi scenami. Kompozycja pokrycia (awers) dzieli się na pięć scen, o dwóch różnych motywach i technikach wykonania. Kolorystycznie dominują tu dwie sceny z postaciami, wykonane techniką gwaszu na papierze. Mają one formę nieregularnych winiet, otoczonych wiciami roślin. W jednej jak i w drugiej scenie przedstawione są trzy postacie, w otoczeniu owiec, na tle ruin i wiejskiego pejzażu. Są one przyodziane w stroje według mody francuskiej z lat 1850-1860. Kolorystyka gwaszy to błękity, zielenie i róże, bardzo subtelne i lekko rozmyte.

Pozostałe trzy elementy kompozycji, to aplikacje malowane farbami na cieniutkim płótnie, ujęte w kontur – wykonany haftem kładzionym - srebrną metalową nitką. Przedstawiają one sceny rodzajowe z postaciami mężczyzn w strojach wschodnich. Pierwsza ze scen ukazuje zbiór owoców, druga zabawę na huśtawce, trzecia odpoczynek pod parasolem. W zdobieniu aplikacji zastosowano metalowe nici, cekiny i lamelkę.

Brzeg pokrycia wachlarza okala papierowa bordiurka, z malowanym barwnym i złotym wzorem kwiatowym.  

Na rewersie pokrycia zdobienie o wiele skromniejsze. Dwie witrynki przedstawiają pejzaż wiejski wykonany w technice gwaszu. Bordiurka wokół pokrycia jasnego koloru z delikatnym wzorem roślinnym.

Komentarz:

Na przestrzeni wieków, w zależności od zmieniającej się mody, wachlarz zyskiwał nową formę. Niezmienne było jego przeznaczenie – zapewnienie wrażenia chłodu. Ze względu na ozdobną formę wzbudzał nieustające zainteresowanie ze strony modnych pań. Wachlarz ze zbiorów Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej jest przykładem mody panującej w Europie w 2 połowie XVIII wieku. Okres ten to czas rozkwitu europejskiej sztuki wachlarzy. Powstają dzieła doskonałe artystycznie i technicznie. W ich tworzeniu najważniejszą rolę odgrywa dekoracja i kolorystyka.

Wątkiem przewodnim w dekoracji wachlarza jest zabawa i odpoczynek w ogrodzie. Temat ten odzwierciedlają dwa motywy, bardzo modne w sztuce tego okresu. Pierwszy - nawiązujący do mody dworu francuskiego - to fêtes galantes – przedstawienia dam i kawalerów w strojach dworskich lub naśladujących ubiory pasterskie. Sceny te miały nastrój sielanki, zabawy oraz romantycznej schadzki. Inspiracją dla tego typu przedstawień było malarstwo Françoisa Bouchera oraz Jeana Honoré Fragonarda. Drugim motywem dekoracyjnym jest chinoiserie – motywy chińskie, przedstawiające faunę i florę Dalekiego Wschodu, postacie w orientalnych strojach, architekturę – pagody. Do upowszechnienia wzorów wschodnich w Europie przyczynił się napływ wyrobów z porcelany i laki sprowadzanych z Chin w XVII wieku. Natomiast w XVIII wieku chińszczyzna stała się charakterystycznym stylem dla rokoka.

Zawarte w dekoracji wachlarza wyżej wymienione motywy tworzą spójne i subtelne połączenie. Na pokryciu i stelażu dominuje dekoracja w motywach chińskich. Prawdopodobnie w XVIII wieku tego typu stelaże z kości słoniowej, jak i gotowe wachlarze, były w dużym stopniu importowane z Dalekiego Wschodu.

Wachlarz ze zbiorów Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej posiada dziewiętnastowieczny futerał wykonany na zamówienie. Ma on formę skrzyni o półokrągłym kształcie z przeszklonym wieczkiem ujętym w drewnianą ramę z gipsaturą stylizowaną na rokokową, malowaną na złoto.

Wachlarz został zakupiony w 1960 roku od Zofii z Mycielskich Głębockiej z Dubiecka.

W roku 1983 eksponat został oddany do konserwacji wykonanej w Pracowni Sztuk Plastycznych w Krakowie przez Annę Lasyk-Majewską.