Typ obiektu: pieniądz | pieniądz zastępczy |

Nazwa / tytuł: Bon na 1 koronę

Datowanie zabytku: 18 maj – 1 październik 1919

Autor / warsztat: nieznany

Miejsce powstania / znalezienia: Polska, Przemyśl

Technika wykonania: druk | faksymile | podpis |

Materiał: papier | farba drukarska | atrament |

Wymiary zabytku: wysokość 6,8 cm; szerokość 11 cm

Rodzaj: zbiory historyczne

Numer inwentarza: MPH-12447

Opis zabytku:

Strona główna: Nadruk na żółtym giloszu, napisy koloru niebieskiego; szczególnie wyróżniony z tła orzeł i ozdobny ornament. Dwa górne rogi mieszczą w sobie wartość "1K" (1 korona). Na środku napis:  "BON NA 1 K./ PŁATNY ZA OKAZANIEM/ W KAWIARNI „GRAND”/ JERZEGO REISINGERA/ W PRZEMYŚLU./ PŁATNY DO DNIA 30 PAŹDZIERNIKA 1919 R.".
Strona odwrotna: Fioletowa pieczątka: „Kawiarnia „Grand”/ JERZY REISINGER/ PRZEMYŚL”. Na niej w kolorze czerwonym faksymile podpisu właściciela kawiarni. W lewym, górnym rogu dopisek piórem: „60/19 III (i podpis), co oznacza numer  bonu.

Komentarz:

Kawiarnia „Grand” Jerzego Reisingera mieściła się przy ul. Adama Mickiewicza 5 w Pasażu Gansa.  Odbywały się tam codziennie darmowe koncerty, można było uraczyć się napojami najlepszej jakości, zimną kuchnią, poczytać czasopisma krajowe i zagraniczne oraz zagrać w bilard, ponieważ mieściły się tam aż cztery stoły do tego przeznaczone.

Pierwotnie była to tzw. Grand Cafѐ Stieber i ten stan utrzymywał się na pewno do 1917 r., ponieważ wspomina o tym w swoim przewodniku po Przemyślu dr. Mieczysław Orłowicz:

Kawiarnie pierwszorzędne: Grand Cafѐ Stieber (muzyka), ul. Mickiewicza 5.

A kilkadziesiąt stron dalej opisuje ją:

Na ścianach ogromne dwa obrazy pędzla prof. Jankowskiego, przedstawiające widok Przemyśla (…) i obraz odsieczy Sobieskiego pod Wiedniem.

Następnie właściciele kawiarni zaczęli zmieniać się dość dynamicznie. Pojawia się niejaki Gerschon Hibler, który 5 maja 1919 r. na łamach prasy („Nowiny Poniedziałkowe”) pisze, że kawiarni nie sprzedał i nadal jest jej właścicielem, a w ogłoszeniu w „Ziemi Przemyskiej” z 8 maja 1919 r. możemy zobaczyć, że procesuje się z J. Reisinger (G. Hibler podobno nie dotrzymuje warunków umowy kupna-sprzedaży). Natomiast w „Nowinach Poniedziałkowych” z 19 maja czytamy, że własność do kawiarni Grand nabył ostatecznie z dniem 18 maja p. Jerzy Reisinger z Krakowa.  Ta  sama gazeta 4 sierpnia tego samego roku podaje ze Reisinger ma już współwłaścicieli braci Bornstein. A 1 grudnia 1919 rozwiązuje spółkę i właścicielami zostają tylko Bracia. Więc jak widać był to stosunkowo krótki epizod p. Jerzego Reisingera, ale dość owocny. Bony zostały wydane, prasa o nim pisała.

W latach 20. i 30. XX w. pojawia się kolejny właściciel kawiarni - Stanisław Marszałek, który również prężnie działa. Potwierdza to „Tygodnik Przemyski” z 5 kwietnia 1931 r. opisując przybycie do lokalu i zagranie słynnej orkiestry tanecznej A. Gold i J. Petersburskiego.

Można sobie teraz tylko wyobrazić, co mogło by być dalej gdyby nie wybuch II wojny światowej. Już 8 września 1939 r. budynek Pasażu uległ zniszczeniu w czasie bombardowania Przemyśla przez niemieckie samoloty.

03.12.2021

Anna Durkacz-Foremska

Literatura:

• Nowiny Poniedziałkowe, Nr 8 z 5 maja 1919
• Nowiny Poniedziałkowe, Nr 10 z 19 maja 1919                                                                         
• Nowiny Poniedziałkowe, Nr 17 z 14 lipca 1919
• Nowiny Poniedziałkowe, Nr 20 z 4 sierpnia 1919
• Nowiny Poniedziałkowe, Nr 37 z 1 grudnia 1919
• Tygodnik Przemyski, Nr 13 z 5 kwietnia 1931
• Ziemia Przemyska, Nr 105 z 8 maja 1919
• M. Orłowicz, Ilustrowany przewodnik po Przemyślu i okolicy, Lwów 1917, s.10, 85-86.
• A. Wójcik, Spacerkiem po Przemyślu w roku 1900…czyli czar starych widokówek, Przemyśl 2003, s. 176.