Typ obiektu: pieniądz | moneta | pieniądz zastępczy |

Nazwa / tytuł: Marka obiegowa o wartości 1 zł Spółdzielni Spożywców 38 p.p

Datowanie zabytku: 1922-1939

Autor / warsztat: Emitent Spółdzielnia Spożywców 38 p.p.

Miejsce powstania / znalezienia: Przemyśl

Technika wykonania: bicie |

Materiał: aluminium |

Wymiary zabytku: śr. 23 mm

Rodzaj: zbiory historyczne

Numer inwentarza: MPH-11364

Opis zabytku:

Awers:

W centrum popiersie gen. Tadeusza Kościuszki. Legenda otokowa: „SPÓŁDZ. SPOŻ. 38 P. STRZ. LWÓW *PRZEMYŚL*”.

Rewers:

W centrum ozdobnie: „1 ZŁ”, oraz legenda otokowa: „-MARKA-OBIEGOWA”.

Rant gładki.

Komentarz:

Spółdzielczość wojskowa bierze swój początek z 1819 r. z wojska holenderskiego. Oficerskie stowarzyszenia nazywano wówczas „Kapitał dla ekwipunku”, stawiając sobie za główny cel zaopatrzenie swych członków w umundurowanie za pomocą zakładania własnych warsztatów. Za przykładem Holandii poszły i inne wojska. Wojsko angielskie w 1880 r. rozszerza swoją pomoc o zaopatrywanie swoich członków we wszystkie niezbędne im towary. W Polsce rozwój przypada na 1918 r., kiedy to w Warszawie powstaje „Warszawskie Stowarzyszenie Wojskowo-Ekonomiczne”, przemianowane w 1920 r. na „Wojskowe Stowarzyszenie Spółdzielcze w Warszawie”. Dodatkowo formę organizacyjną ruchowi spółdzielczemu nadał rozkaz Ministerstwa Spraw Wojskowych z 1922 r. (Dz. R. Wojsk. Nr 14/22). Za przykładem stolicy poszły pozostałe tereny Rzeczpospolitej.

Por. 38 pp. Maciej Kozubal pisze: W 1936 r. kadra zawodowa oficerów i podoficerów zorganizowała spółdzielnię wojskową, która początkowo ulokowana była w koszarach. W 1937 r. sklep spółdzielni przeniesiono do budynku (…) poza obrębem koszar. W ten sposób sklep dostępny był dla ogółu mieszkańców miasta. W innej pozycji dodaje, że w 1938 r. Spółdzielnię wojskową i sklep 38 p.p. ulokowano w budynku przy ul. 29 Listopada i tak prężnie działał, że rok później przydziały okazały się za małe. Prasa lokalna okresu międzywojennego jednak tę datę założenia spółdzielni (1936) podważa, ponieważ w Ziemi Przemyskiej z 11 maja 1929 r. czytamy ogłoszenie: Zarząd Spółdzielni Spożywczej 38 pp. poszukuje praktykanta działu korzennego z zaczętą praktyką i kasjerkę za kaucją. Wynagrodzenie wedle umowy. Zgłoszenia przyjmuje prez.(es) Spółdzielni pod: Zarębski Michał (…). W zbiorach Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej posiadamy 4 egzemplarze takich monet (marka obiegowa wartości 1 zł, 50 gr, 20 gr i 10 gr).

Anna Durkacz-Foremska

Literatura:

• K. Firich, S. Krzysik, T. Kutrzeba, S. Műller, J. Wiatr, Almanach oficerski na rok 1923/24, Dział IV, z. 3, Warszawa 1923, s. 142 i 144.
• Dziesięciolecie Wojsk VI Okręgu Korpusu, Leopolis (Lwów) 1928, s. 73.
• M. Kozubal, Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. 38 Pułk Piechoty Strzelców Lwowskich, Pruszków 1996, s. 20
• M. Kozubal, 38 Pułk Piechoty Strzelców Lwowskich. Dzieje od 1 listopada 1918 r. do 22 listopada 1978 r., Wrocław 1980, s. 33 (maszynopis w zb. MNZP w Przemyślu).
• Ziemia Przemyska Nr 19, Przemyśl 11 maja 1929, s. 6.