Typ obiektu: ikonografia |

Nazwa / tytuł: Procesja z okazji Diecezjalnego Kongresu Eucharystycznego w Przemyślu

Datowanie zabytku: 7 czerwca 1936

Autor / warsztat: Adam Wysocki

Miejsce powstania / znalezienia: Polska, Przemyśl

Technika wykonania: naświetlanie | wywoływanie | utrwalanie |

Materiał: szkło |

Wymiary zabytku: wysokość 18 cm, szerokość 23,8 cm

Rodzaj: zbiory historyczne

Numer inwentarza: MPF-6505

Opis zabytku: Negatyw czarno – biały, szklany przedstawiający procesję z Najświętszym Sakramentem z okazji Diecezjalnego Kongresu Eucharystycznego w Przemyślu. Wśród duchowieństwa, na rynku, widoczni m.in.,: bp Franciszek Barda, Franciszek Lisowski i Jozafat Kocyłowski. W dalszej kolejności idą dzieci komunijne, dostojnicy świeccy, wojskowi oraz pozostali wierni.

Komentarz:

Kongres eucharystyczny to, jak powszechnie wiadomo, masowe zgromadzenie katolików (duchownych i świeckich) złączonych wspólną modlitwą. W ramach takiego zjazdu odbywają się wykłady, msze święte oraz adoracje Najświętszego Sakramentu. Takim wydarzeniem w Przemyślu był m.in. Diecezjalny Kongres Eucharystyczny, który odbył się w dniach 5-7 czerwca 1936 r. i zgromadził on sto tysięcy wiernych, którzy przybyli z całej diecezji i z poza jej granic[1].

Patronat nad tym przedsięwzięciem objęli J. Eks. Bolesław Twardowski metropolita lwowski i Franciszek Barda biskup przemyski. Honorowe Prezydium, natomiast: gen. Wacław Wieczorkiewicz dowódca Okręgu Korpusu Nr X, gen. Mieczysław Boruta-Spiechowicz dowódca 22 Dywizji Piechoty Górskiej, duchowny Wojciech Tomaka sufragan przemyski, Leonard Chrzanowski prezydent miasta, Adam Remiszewski starosta przemyski, Dr Jan Prochazka prezes Sądu Okręgowego i Seweryn Dolański prezes Diecezjalnego Instytutu Akcji Katolickiej[2].

Uroczystości w Przemyślu były przygotowywane z pewnym wyprzedzeniem. Opracowano z tej okazji Informator Szczegółowy Kongresu…[3] oraz skrupulatny afisz[4]. Do organizacji tej akcji powołany został specjalny Komitet Wykonawczy, a do pilnowania porządku zaangażowano członków Honorowej Straży Obywatelskiej, którzy wyróżniali się z tłumu dzięki opaskom koloru biało-żółtego na lewym ramieniu[5]. Komitet Kongresu dokładnie przygotował, a Starostwo zatwierdziło, m.in.: jadłospis i cennik potraw[6]. Były one wydawane we wszystkich restauracjach przemyskich, jadłodajniach, ruchomych kioskach i kuchni polowej[7]. Wyznaczono miejsca pomocy lekarskiej w szpitalach jak i w punktach oznaczonych flagami Czerwonego Krzyża[8].   Uruchomiono także, na te dni, specjalną sieć telefoniczną. Korzystać z niej mogli zarówno członkowie Komitetu jak i inne osoby w razie potrzeby uzyskania natychmiastowej pomocy lekarskiej[9].

Do tak dużego przedsięwzięcia przygotowano także kwaterunek osobny dla młodzieży i osobny dla osób dorosłych. Młodzież ulokowano po szkołach (Piramowicza przy ul. Kopernika, Szkole Powszechnej Żeńskiej im. Juliusza Słowackiego przy ul. Władycze, u Benedyktynek, czy w Gimnazjum Zasańskim męskim)[10], a dorosłych masowo, na słomie, nawet rekordowo do 5000 osób, w dawnym magazynie tytoniowym przed kościołem na Błoniu Lwowskim, niewiele mniej w Tartaku T. Bystrzyckiego, czy w magazynach młyna Frenkla. Bez żadnych opłat można było również odpocząć w realności Seminarium Duchownego w pobliżu Zamku[11]. Kto chciał, miał możliwość wynająć sobie pokoje specjalne, za odpowiednią opłatą[12].

Do Przemyśla zjechali wówczas wierni z całej diecezji i z poza jej granic, a postoje mieszczące ok. 1200 wozów umieszczono:  przy placu ćwiczeń 10 p .a. c. przy Nehrybce, placu ćwiczeń 5 p. s. p. przy ul.  Słowackiego i Bakończyckiej, placu ćwiczeń 22 p. a. l przy ul. Wiśniowieckiego i ul. Hetmana Zamojskiego, koło Braci Albertów, na Bodnarówce i w Prałkowcach[13].

Uroczystości rozpoczęły się w piątek o godz. 18.00 na placu  przed Katedrą[14]. Otwarcia Kongresu wraz z przemówieniem dokonał ks. biskup Franciszek Barda, a zgromadzeni wierni odmówili donośnie Wierzę w Boga[15]. Następnie uczestnicy udali się do punktów, w których przygotowano dla nich posiłek i do swoich miejsc zakwaterowania.

Kolejny dzień, 6 czerwca, należał szczególnie do młodzieży, która w tym dniu odegrała najważniejszą rolę. Zebrali się wtenczas wychowankowie m.in.: Sodalicji dla Uczniów z Przemyśla[16], liczni reprezentanci gimnazjów z Jarosławia, Rzeszowa, Jasła, Sanoka, Drohobycza, Borysławia, czy Zakładu Naukowo-Wychowawczego Ojców Jezuitów w Chyrowie[17]. Grupy te przybyły ze swoimi sztandarami jeśli takie posiadały; ubrani byli w mundurki[18]. Część z nich miała przeszyte naszywki z nazwą szkoły lub miejscowości z której pochodziła, tarcze szkolne, czy kotyliony z sercami różnych kształtów (owalne, czworokątne) wykonanych z okazji Diecezjalnego Kongresu Eucharystycznego w Przemyślu[19]. Niektórzy uczniowie przyszli ze swoimi instrumentami[20].

Mszę dla młodych zorganizowano w siedmiu kościołach równocześnie o godz. 8.00. Po sumie, liczne grupy zamiejscowe udały się do wyznaczonych punktów i spożyły tam darmowe śniadanie[21]. Równocześnie odbył się zjazd delegowanych Katolickich Stowarzyszeń Młodzieży żeńskiej i męskiej, który zakończył się akademią z przemówieniem Józefa Stemlera z Warszawy (dyrektora Polskiej Macierzy Szkolnej oraz redaktora pisma Oświata Polska) o religijnym wychowaniu członków stowarzyszeń katolickich jako podstawie ich działania[22]. Inne odczyty miały miejsce na dziedzińcu Zgromadzenia Księży Salezjanów i przy ul. Fryderyka Chopina 1 (bursa żeńska), w godzinach od 15.00 do 17.00[23].

O godz. 10.30 rozpoczęto, dla pozostałych uczestników Kongresu, uroczyste sumy we wszystkich kościołach przemyskich. O godz. 11.00 młodociani udali się przed ołtarz polowy na Błonie koło Prałkowiec na Adorację Najświętszego Sakramentu i ślubowanie dozgonnej wierności Chrystusowi[24] odczytane z przygotowanych wcześniej kart[25]. W „Głosie Eucharystycznym” tak to opisano: Przepiękny widok. Zewsząd, gdzie okiem rzucisz, jedna nieprzerwana fala wlewa się na błonie w Prałkowcach. Kolory, stroje narodowe, regjonalne, sztandary, życie! Punktualnie o  11 odezwały się dzwoneczki i nastąpiło wystawienie N. Sakramentu. Pochyliły się czoła, ugięły kolana przed Bogiem Utajonym. Zabrzmiały pieśni — potem gorące przemówienie Ks. Biskupa Bardy, niesione daleko mocą megafonów i chwila najuroczystsza: podniosłe ślubowanie dozgonnej wierności Chrystusowi. (…) Po nabożeństwie przy dźwięku orkiestr ruszyły zwarte szeregi na rynek miasta. Nowy wspaniały obraz. Gdzie okiem rzucisz, głowa przy głowie. Muzyki wojskowe, chyowska i salezjańskiej Szkoły Organistowskiej przygrywają naprzemian, aż weszli na plac ostatni. Teraz modlitwa za Ojczyznę, „Boże coś Polskę" i gromkie wiwaty na cześć Ojca św., P. Prezydenta, Księży Biskupów i władz[26].

Wieczorem, tego dnia, od godz. 18.00 do 19.30 odbyły się jeszcze dwie uroczyste akademie: w sali Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” i w Zakładzie Księży Salezjanów. Wstęp na nie był jednak ograniczony, trzeba było posiadać bilet wstępu i zająć wskazane w nim miejsce; podział był na loże[27]. W „Sokole” czas umilał Chór Towarzystwa Muzycznego, orkiestra 38 p.p.[28] i 5 p.s.p.[29], a referat wygłosił ks. Edward Kosibowicz[30] (przełożony klasztoru Jezuitów i redaktor naczelny „Przeglądu Powszechnego”). U Księży Salezjanów wystąpił Chór Towarzystwa „Echo” oraz Orkiestra i Chór Księży Salezjanów[31], a przemówił dr prawa Marian Czarnek[32].

Ostatnim punktem sobotnich uroczystości było rozpoczęcie o godz. 21.30 nocnej Adoracji Najświętszego Sakramentu i o północy cichych mszy świętych we wszystkich kościołach[33]. Adoracja całonocna odbywała się natomiast tylko w dwóch kościołach: w Katedrze i u Salezjanów[34].

            Ostatni dzień Kongresu (7 czerwca) rozpoczął się o godz. 8.00 wspólnym wymarszem wszystkich organizacji parafialnych i innych towarzystw na błonie w Prałkowcach. Dojście zaplanowano kierując się Wybrzeżem Piłsudskiego, szosą sanocką, mostem żelaznym i przez most polowy wybudowany specjalnie na czas Kongresu w przedłużeniu ul. Rzecznej[35]. Na miejscu rozmieszczenie było zorganizowane ściśle z planem i w każdym polu były tabliczki z nazwami dekanatów, w których trzeba było zajmować miejsca[36]. O godz. 9.30 rozpoczęła się uroczysta, polowa msza święta celebrowana przez J. E. Ks. arcybiskupa Bolesława Twardowskiego, kazanie o miłości Jezusa w Najświętszym Sakramencie wygłosił biskup tarnawski dr Franciszek Lisowski, a o godz. 11.00 biskup przemyski dr Franciszek Barda dokonał poświęcenia Diecezji Boskiemu Sercu Jezusa[37]. Następnie ulicami Przemyśla (Wybrzeżem Marszałka Piłsudskiego, Jagiellońską i Franciszkańską na Rynek) ruszyła olbrzymia procesja z Najświętszym Sakramentem. Przez przeszło 2 godziny szli wierni parafiami, ustawieni ósemkami[38]. Środek procesji zajęły zakony, za którymi postępowali księża z całej diecezji. Kolejno szli: ks. arcybiskup Bolesław Twardowski, ks. biskupi Franciszek Barda, Franciszek Lisowski, Wojciech Tomaka i Edward Komar, biskupi greko-katoliccy: Jozafat Kocyłowski i Grzegorz Łakota, dostojnicy świeccy, a na końcu pozostali wierni[39].

Na zakończenie Kongresu tłum uroczyście odśpiewał Te Deum i Boże coś Polskę, następnie zgromadzonym licznie wiernym udzielono Bożego Błogosławieństwa Najświętszym Sakramentem[40].

                                                                                              03.06.2024

Anna Durkacz-Foremska

Różne ujęcia z Diecezjalnego Kongresu Eucharystycznego w Przemyślu na błoniach koło Prałkowiec

Literatura:

- Informator Szczegółowy Kongresu Eucharystycznego diecezji przemyskiej o. łac. w dniach 5, 6 i 7 czerwca 1936 r., Przemyśl 1936

- Ks. Zych S., Diecezja przemyska obrzędu łacińskiego w latach 1939-1944/1945, Przemyśl 2011

Źródła archiwalne:

- MP.Hist-200/1 - Afisz informujący o mającym się odbyć Diecezjalnym Kongresie Eucharystycznym w Przemyślu wraz z programem

- MP.Hist-706 - Program uroczystej akademii z okazji Diecezjalnego Kongresu Eucharystycznego w Przemyślu służący za bilet wstępu

Czasopisma:

„Głos Eucharystyczny”, lipiec 1936, Nr 7.

Źródła ikonograficzne:

- MPF-6505

- MPF-6506

- MPF-6509

- MPF-6510

- MPF-6511

- MPF-17504

- IPH-F-541/2

Artefakt kulturowy:

- ZNr-11074 – Serce kotylionu z okazji Diecezjalnego Kongresu Eucharystycznego w Przemyślu

---

[1]„Głos Eucharystyczny”, lipiec 1936, Nr 7, s. 157; Ks. S. Zych, Diecezja przemyska obrzędu łacińskiego w latach 1939-1944/1945, Przemyśl 2011, s. 78.

[2]Afisz informujący o mającym się odbyć Diecezjalnym Kongresie Eucharystycznym w Przemyślu wraz z programem, zb. Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej (MNZP), MP.Hist-200/1; „Głos Eucharystyczny”, lipiec 1936, Nr 7, s. 161.

[3]Informator Szczegółowy Kongresu Eucharystycznego diecezji przemyskiej o. łac. w dniach 5, 6 i 7 czerwca 1936 r., Przemyśl 1936.

[4]Afisz …, op. cit..

[5] Zdjęcie ze zb. MNZP, MPF-6505, MPF-17504; Informator Szczegółowy Kongresu…, op. cit., s. 11.

[6]Informator Szczegółowy Kongresu…, op. cit., s. 16.

[7] Tamże, s. 8-9.

[8] Tamże, s. 10, załącznik nr 2.

[9] Tamże, s. 15, załącznik nr 5.

[10] Tamże, s. 6.

[11] Tamże, s. 8.

[12] Tamże, s. 7.

[13] Tamże, s. 5-6.

[14] Tamże, s. 11; Afisz…, op. cit.; „Głos Eucharystyczny”, lipiec 1936, Nr 7, s. 157.

[15] „Głos Eucharystyczny”, lipiec 1936, Nr 7, s. 157.

[16] Zdjęcie ze zb. MNZP, MPF-6511; Sodalicja – katolickie stowarzyszenie świeckich, którego celem było łączenie życia chrześcijańskiego z nauką. W jej szeregach znajdowała się młodzież szkolna. W Przemyślu powstała w 1911 r.

[17] „Głos Eucharystyczny”, lipiec 1936, Nr 7, s. 157.

[18] Zdjęcia ze zb. MNZP, MPF-6506, MPF-6510; IPH-F-541/2.

[19] Zdjęcia ze zb. MNZP, MPF-6506, MPF-6510; Serce kotylionu, Polska, Przemyśl?, styczeń-maj 1936, zb. MNZP, ZNr-11074.

[20] Zdjęcie ze zb. MNZP, MPF-6511.

[21] Informator Szczegółowy Kongresu…, op. cit., s. 11; „Głos Eucharystyczny”, lipiec 1936, Nr 7, s. 158.

[22] „Głos Eucharystyczny”, lipiec 1936, Nr 7, s. 158.

[23] Informator Szczegółowy Kongresu…, op. cit., s. 12; Afisz informujący …, op. cit.

[24] Informator Szczegółowy Kongresu…, op. cit., s. 12; „Głos Eucharystyczny”, lipiec 1936, Nr 7, s. 158-159; Afisz informujący …, op. cit.

[25] Zdjęcia ze zb. MNZP, MPF-6506; MPF-6510; IPH-F-541/2.

[26] „Głos Eucharystyczny”, lipiec 1936, Nr 7, s. 159.

[27] Program uroczystej akademii z okazji Diecezjalnego Kongresu Eucharystycznego w Przemyślu służący za bilet wstępu, zb. MNZP, MP.Hist-706.

[28] Tamże.

[29] Informator Szczegółowy Kongresu…, op. cit., s. 12; Afisz informujący …, op. cit.

[30] Informator Szczegółowy Kongresu…, op. cit., s. 12; „Głos Eucharystyczny”, lipiec 1936, Nr 7, s. 159; Program uroczystej akademii…, op. cit.

[31] Afisz informujący …, op. cit.

[32] Informator Szczegółowy Kongresu…, op. cit., s. 12; „Głos Eucharystyczny”, lipiec 1936, Nr 7, s. 159.

[33] Afisz informujący …, op. cit.; Informator Szczegółowy Kongresu…, op. cit., s. 12; „Głos Eucharystyczny”, lipiec 1936, Nr 7, s. 159.

[34] Afisz informujący …, op. cit.; Informator Szczegółowy Kongresu…, op. cit., s. 13.

[35] Informator Szczegółowy Kongresu…, op. cit., s. 13.

[36] Informator Szczegółowy Kongresu…, op. cit., s. 13-14, załącznik nr 3; Zdjęcie ze zb. MNZP, MPF-6509.

[37] Afisz informujący …, op. cit.; Informator Szczegółowy Kongresu…, op. cit., s. 14; „Głos Eucharystyczny”, lipiec 1936, Nr 7, s. 159.

[38] Informator Szczegółowy Kongresu…, op. cit., s. 15; Zdjęcie ze zb. MNZP, MPF-17504.

[39] „Głos Eucharystyczny”, lipiec 1936, Nr 7, s. 161.

[40] Tamże; Afisz informujący …, op. cit.; Informator Szczegółowy Kongresu…, op. cit., s. 15.