Typ obiektu: archiwalia | karta pocztowa |

Nazwa / tytuł: Pocztówka – cmentarz wojenny

Datowanie zabytku: 1916 r.

Autor / warsztat: Inspekcja Grobów Wojskowych w Przemyślu

Miejsce powstania / znalezienia: Przemyśl

Technika wykonania: druk |

Materiał: papier |

Wymiary zabytku: wysokość 9 cm, szerokość 14,7 cm

Rodzaj: zbiory historyczne

Numer inwentarza: MPF-15036

Opis zabytku:

Kadr uchwycił fragment cmentarza wojennego mieszczącego się w okolicach Przemyśla. Pierwszy plan to trawa, drugi mogiły (drewniane krzyże) i w tle drzewa. Podpis pod fotografią w dwóch językach (polskim i niemieckim): „PRZEMYŚL. Friedhof der gefallenen Helden (letzte Aufnahme)/ Cmentarz poległych bohaterów (ostatnie zdjęcie)”.

***

Listopad jest miesiącem poświęconym modlitwie za zmarłych i ich wspominaniem.

Rodząc się zaczynamy umierać i koniec
zaczyna się u początku

P. Arie’s, Człowiek i śmierć, Warszawa 1989, s. 26.

Ten jest widok Boski, że każdy żyjący człowiek nieuchronny dług śmierci zapłacić powinien
i żywot doczesny z żywotem wiekuistym przemienić [...]

Archiwum Państwowe w Przemyślu, Akta miasta Przemyśla, sygn. 91, s. 3.

W latach pierwszej wojny światowej (1914-1918) pochówki żoł¬nierskie dokonywane były już od pierwszego dnia wojny, ale zorganizowana akcja masowych ekshumacji i zakładania cmentarzy żołnierskich przez wyspecjalizowane jednostki wojskowe (Inspekcja Grobów Wojskowych w Przemyślu) ruszyła dopiero 3 listopada 1915 roku, czyli od momentu uwolnienia prawie całej Galicji spod okupacji rosyjskiej. Trwała zaś do ostatnich dni wojny. W 1917 roku dr Mieczysław Orłowicz pisał: akcya ich zakładania i budowy przez władze wojskowe jest dopiero w toku. Na cmentarze te, których jest wiele, przenosi się powoli zwłoki żołnierzy, pochowanych wśród pól i lasów, przy drogach i w ogrodach.

Inspekcja Grobów Wojskowych w Przemyślu w swoich strukturach organizacyjnych posiadała min: Ewidencję Poległych, Grupę Budowy Cmentarzy, Malarzy, Rzeźbiarzy, Ogrodników i Fotografów. Dzięki temu wśród eksponatów Muzealnych posiadamy zbiór klisz szklanych, fotografii i pocztówek związanych z tematyką cmentarzy wojennych.

Po zakończeniu I wojny światowej opiekę nad cmentarzami wojskowymi przejęło wstępnie Wojsko Polskie, potem zaś różne instytucje państwowe II Rzeczypospolitej, co niestety spowodowało utratę części archiwaliów z nimi związanych. W wyniku II wojny światowej zaginęły kolejne dokumenty, a przede wszystkim zmieniły się granice państwowe i część dawnej Galicji Środkowej oraz cała Galicja Wschodnia weszły w skład dzisiejszej Ukrainy.

(…) Porzucili to co piękne
Brnęli w stronę przeznaczenia
Bólu… cierpienia… wyzwolenia

A kiedy przyszedł owej drogi kres
Padli (…) bezimiennie (…).

Iga Krzysik, Elegia, (fragment)

Tekst: Anna Durkacz-Foremska

Literatura:

• M. Orłowicz, Ilustrowany przewodnik po Przemyślu i okolicy, Lwów 1917, s. 166 .
• I. Krzysik, Elegia, [w:] Na straży przeszłości. Wiersze laureatów i uczestników konkursu poetyckiego zorganizowanego z okazji nadania Gimnazjum Nr 1 w Przemyślu im. Orląt Przemyskich, Przemyśl 2007, s. 8.
• A. Durkacz – Foremska, Ofensywa wiosenno – letnia zatrzymana w wspomnieniach naocznych świadków, Przemyskie Zapiski Historyczne. Studia i materiały poświęcone historii Polski Południowo-Wschodniej, t. XX: 2016, Przemyśl 2016, s. 114.
• P. Arie’s, Człowiek i śmierć, Warszawa 1989, s. 26.
• Archiwum Państwowe w Przemyślu, Akta miasta Przemyśla, sygn. 91, s. 3.