Typ obiektu: naczynia | urna |

Nazwa / tytuł: waza gliniana

Datowanie zabytku: V okres epoki brązu – początek wczesnej epoki żelaza (900-600 p. n. e.); kultura: łużycka, grupa tarnobrzeska

Autor / warsztat: nieznany

Miejsce powstania / znalezienia: Przędzel, gm. Rudnik, pow. Nisko

Technika wykonania: lepienie ręczne | wypał |

Wymiary zabytku: wys.: 28,5 cm, śr.: wylewu 28-28,5 cm, brzuśca 29,5 cm, dna 8 cm

Rodzaj: zbiory archeologiczne

Numer inwentarza: MP-A-696

Opis zabytku:

Naczynie pochodzi ze zbioru A. Dworskiego, który rozkopywał w latach 1903-1905 cmentarzyska z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza w rejonie Rudnika nad Sanem, m.in. w Przędzelu. Nie będąc archeologiem czynił to w sposób niemetodyczny, a faktycznie rabunkowy. Wydobyte w efekcie takich „badań” zabytki nie mają rozpoznanego i zadokumentowanego właściwego im kontekstu archeologicznego, co mocno osłabia ich wartość źródłową.

Z naczyniem wiąże się wielowątkowa, ciekawa problematyka badawcza. Pochodzi ono z cmentarzyska ciałopalnego, gdzie pełniło funkcję urny (popielnicy), zawierając przepalone kości. Fakt ten naprowadza na interesujące zagadnienie specyficznego obrządku grzebalnego, jakim było ciałopalenie. Ten nowy sposób postępowania ze zmarłymi rozprzestrzenił się w znacznej części Europy wraz z wykrystalizowaniem się kręgu kultur pól popielnicowych. Powstawały wtedy duże, rozległe cmentarzyska, z licznymi grobami, głównie popielnicowymi (stąd nazwa „pola popielnicowe”). Jako ciekawostkę, obrazującą sposób rozumienia tego zjawiska dawniej, można dodać, że gdy w XV wieku natrafiono na cmentarzysko ciałopalne na terenie Wielkopolski, słynny kronikarz Jan Długosz zinterpretował to tak:

„pod ziemią same z siebie i pod wpływem samej przyrody (…) rodzą się wszelakie garnki”.

Naczynie wyróżnia się starannym wykonaniem, symetryczną, ostro profilowaną formą, gładką, czernioną powierzchnią oraz bogactwem zdobienia. Cechy formy, jak i ornamentu, a zwłaszcza oryginalny wątek tzw. zaplatanych trójkątów, łączą je ze środkową fazą rozwojową grupy tarnobrzeskiej. Sygnalizuje ono tym samym interesujące, a dotąd niedostateczne rozpoznane zagadnienie interpretacji odcinka środkowego grupy tarnobrzeskiej, w odniesieniu do całego terytorium przez nią zajmowanego.

Adam Kostek

Literatura:

W. Poradyło, Materiały z dawnych badań na cmentarzyskach grupy tarnobrzeskiej, przechowywane w muzeach w Przemyślu i Krakowie [w:] „Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego”, t. XVI, Rzeszów, 1995, s. 60, 61, tabl. XIII, 1]