Typ obiektu: archiwalia |

Nazwa / tytuł: Informacja o planowanym na 19 listopada 1914 r. wypadzie załogi Twierdzy Przemyśl

Datowanie zabytku: 1914 r.

Autor / warsztat: Kálmán Révy

Miejsce powstania / znalezienia: Przemyśl

Technika wykonania: pismo ręczne |

Materiał: papier |

Wymiary zabytku: szer. 14,9 cm, wys. 16,5 cm

Rodzaj: zbiory historyczne

Numer inwentarza: Archiwum ppłk. Eleka Molnára, Teka 6, MP-Hist sygn. 393, k. 11

Opis zabytku:

Informacja skierowana do k.węg. 7 i 8 Pułku Piechoty Honwedu, I szwadronu k. węg. 4 Pułku Huzarów Honwedu i k.węg. 2 Pułku Armat Polowych Honwedu o mającym nastąpić w dniu 19 listopada wypadzie załogi Twierdzy Przemyśl. W tym czasie ppłk. Elek Molnár był dowódcą k.węg. 7 Pułku Piechoty Honwedu. Wiadomość została napisana na blankiecie korespondencyjnym stosowanym w jednostkach węgierskiej Obrony Krajowej (tłumaczenia terminów i zwrotów formularza zob. opis zabytku MP-Hist sygn. 391, k. 75, https://mnzp.pl/pl/node/1319).

Należy zaznaczyć, że 19 listopada nie przeprowadzono żadnego wypadu z Twierdzy Przemyśl, za to w dniu 20 listopada miał miejsce wypad w kierunku południowo-zachodnim¹. Wygląda więc na to, że termin akcji uległ przesunięciu, ale nic nie wiadomo o przyczynach tej zmiany. Znamienny jest późny czas potwierdzenia otrzymania informacji przez ppłk. Eleka Molnára (19 listopada o 4 po południu).

Wiadomość została podpisana przez majora Kálmána Révyego.

Kálmán Révy urodził się 14 marca 1877 r. W 1906 (wg innych źródeł w 1907 r.) został nobilitowany, z predykatem dombóvári. Był zawodowym oficerem, ukończył kształcącą elitę węgierskiej Obrony Krajowej Akademię Wojskową Cesarzowej Ludwiki (Magyar királyi Honvéd Ludovika Akadémia) w Budapeszcie. Służbę wojskową rozpoczął w 1896 r. w k.węg. 18 Pułku Piechoty Honwedu. W latach 1901-1902 był słuchaczem kursu dla wyższych oficerów Honwedu, w latach 1902-1904 studiował w Szkole Wojennej w Wiedniu. Przebieg kariery w następnych latach: oficer liniowy w k.węg. 11 Pułku Piechoty Honwedu (1904-1905), oficer sztabowy w III Okręgu Honwedu (1905-1908), oficer w k.węg. Pułku Piechoty Honwedu (1908), wykładowca w Szkole Wojskowej dla Kadetów (Magyar Királyi Honvéd Hadapródiskola) w Nagyvárad (1908-1912), oficer przydzielony do węgierskiego Ministerstwa Obrony Krajowej (1912-1913), oficer w k.węg. 29 Pułku Piechoty Honwedu (1913-1914). Od maja 1914 r. (w stopniu majora) był szefem sztabu II Okręgu Honwedu z siedzibą w Segedynie. W okręgu tym tworzona była k.węg. 23 Dywizja Piechoty Honwedu i po wybuchu I wojny światowej Révy został Szefem Sztabu tej dywizji. Po upadku Twierdzy Przemyśl w marcu 1915 r. do połowy 1918 r. przebywał w rosyjskiej niewoli. Po powrocie z Rosji wrócił do służby i od sierpnia do początku listopada 1918 r., w randze pułkownika, walczył na froncie włoskim jako Szef Sztabu k.węg. 51 Dywizji Piechoty Honwedu. W latach 1918-1919 adiutant w Ministerstwie Wojny. W okresie Węgierskiej Republiki Rad (marzec-sierpień 1919) w Węgierskiej Armii Czerwonej. Służba w szeregach komunistycznej armii nie stanęła mu na przeszkodzie w kontynuowaniu (od maja 1920 r. w stopniu generała) dalszej kariery wojskowej. W następnych latach był m.in. komendantem Ludowika Akadémia (1919-1925), w latach 1925-1928 był dowódcą k.węg. 7 Brygady Mieszanej², w latach 1930-1932 przewodniczącym Legfelsőbb Honvéd Törvényszék (Najwyższego Sądu Honwedu). W specjalistycznych periodykach pojawiały się jego artykuły – tu należy wymienić przede wszystkim opublikowany w 1920 roku w „Magyar Katonai Közlöny” („Węgierski Przegląd Wojskowy”), tekst pt. Przemysl feladata és szerepe 1915. márc. 22-ig (Zadania i rola Przemyśla do 22 marca 1915 r.). 1 listopada 1932 r. przeszedł w stan spoczynku, tym niemniej nadal był aktywny w środowisku wojskowym i kombatanckim. Od 1932 do 1944 r. był przewodniczącym Országos Tiszti Tudományos és Kaszinó Egyesület (dosł. Krajowe Oficerskie Towarzystwo Naukowe i Kasyno)³. Zmarł 2 lutego 1949 r. w Budapeszcie⁴.

Fotografia Kálmána Révyego dostępna na http://kossuthalapitvany.hu/parancsnoki-arckepcsarnok/

Tomasz Pomykacz

Przypisy:

1. B. Geőcze, A Przemysli tragédia, Budapest 1922, s. 83-84; F. Stuckheil, Drugie oblężenie Twierdzy Przemyśl, Cz. 1. Okres działań ofensywnych, Przemyśl 2006, s. 14; F. Forstner, Twierdza Przemyśl, Warszawa 2000, s. 148-149.
2. Po 1922 r. gros węgierskiego wojska zorganizowano w 7 brygad mieszanych (węg. Vegyesdandár). Brygada mieszana miała mieć 2 pułki piechoty, batalion cyklistów, dywizjon artylerii, kompanię moździerzy i szwadron kawalerii, zob. T. Pawłowski, Węgry 1938-1945, https://zbiam.pl/artykuly/wegry-1938-1945/ [dostęp 12 lipca 2021].
3. F. Papp, Az Országos Tiszti Kaszinó története és működésének tanulságai (Doktori (PhD) értekezés), Budapest 2014, http://ludita.uni-nke.hu/repozitorium/handle/11410/9960 [dostęp 12 lipca 2021].
4. S. Szakály, A magyar királyi Honvéd Ludowika Akadémia parancsokai (1919-1945), „Honvédségi Szemle”, R. 148, nr 4 (2020), s. 138-139.