Typ obiektu: archiwalia | list |

Nazwa / tytuł: List z Archiwum ppłk. Eleka Molnára, Teczka 24, sygn. MP-Hist. 411, folder 9, k. 3.

Datowanie zabytku: 1914 rok

Autor / warsztat: Károly Gobbi

Miejsce powstania / znalezienia: Przemyśl

Technika wykonania: pismo ręczne |

Materiał: papier |

Wymiary zabytku: 17,4 x 11,2 cm

Rodzaj: zbiory historyczne

Numer inwentarza: MP-Hist. 411, folder 9, k. 3.

Opis zabytku:

List w języku węgierskim, napisany na wyrwanej z notesu kartce, zawierający gratulacje w związku z odznaczeniem ppłk. Eleka Molnára Orderem Korony Żelaznej III. Klasy z Dekoracją Wojenną¹ od lekarza pomocniczego Károlya Gobbiego, przebywającego w Szpitalu Twierdzy nr 5²:

„Mélyen Tisztelt Alezredes Úr!
Legfelsőbb helyről történt kitüntetése alkalmából fogadja kérem őszinte meleg szerencsekivánataimnak kifejezését.
Kiváló nagyrabecsüléssel
Przsemysl, 1914, dec. 7
Festungsspit[al] No. 5 Gobbi Károly drh³ segédorv[os], sz.k.v.⁴”

Dosłowne tłumaczenie brzmi:
„Wielce Szanowny Panie Podpułkowniku!
Z okazji odznaczenia przez najwyższe czynniki, proszę przyjąć wyrazy mojego najszczerszego powinszowania.
Z głębokim poważaniem,
Przemyśl, 7 grudnia 1914
Szpital Twierdzy Nr 5, ppor.[?] dr Károly Gobbi, lekarz pomocniczy, poza służbą”.

Pobyt dra Károlya Gobbiego w szpitalu (od końca listopada do końca grudnia 1914 r.⁵) związany był z chorobą (stąd oznaczenie sz.k.v. – dosł.: w stosunku poza służbą), a nie z profesją czy rodzajem służby; ta przez czas pobytu w Twierdzy Przemyśl wiązała go z k.węg. 7 Pułkiem Piechoty Honwedu. W czasie napisania listu był on podkomendnym ppłk. Molnára, który od końca października 1914 do końca stycznia 1915 r. dowodził tym pułkiem.

Károly Gobbi urodził się w 1873 r. Budapeszcie. Pochodził z rodziny znanej z tradycji muzycznych. Jego dziadek, włoski skrzypek o żydowskich korzeniach⁶ przywędrował na Węgry z Mantui w początkach XIX w. Ojciec, Alajos, był skrzypkiem, nauczycielem gry na tym instrumencie i dyrygentem; Wuj Henrik, także skrzypek, był uczniem Ferenca Liszta i należał do ścisłego kręgu jego przyjaciół. Także Károly wykazywał zainteresowania i talenty muzyczne – grał na skrzypcach i przed wojną udzielał się w stowarzyszeniu „Budapesti Kamarazene-kör” („Budapeszteńskie Kółko Muzyki Kameralnej”), którego był wiceprzewodniczącym⁷.

Zawodowo jednakże związał się ze stomatologią⁸. Po wybuchu wojny zmobilizowany i wcielony do 7 pułku, z którym trafił do Twierdzy Przemyśl. Oprócz prezentowanego listu mamy jeszcze kilka informacji o aktywności – pozalekarskiej – dra Gobbiego w Twierdzy Przemyśl⁹. Aktywnie udzielał się on z zbiórce środków na rzecz wdów i sierot po poległych obrońcach Twierdzy Przemyśl . Jako skrzypek uczestniczył też w koncertach charytatywnych urządzanych dla zbiórki funduszy w tym celu¹⁰.

Istnieją pewne niejasności, co do szarży Gobbiego. W żadnym innym źródle dotyczącym jego służby w Twierdzy Przemyśl nie zachowała się informacja, jaki był jego stopień wojskowy (w wykazie oficerów 7 pułku określony jest jako t[artalékos] segédorvos¹¹ – lekarz pomocniczy rezerwy). W wykazie oficerów i żołnierzy walczących w Twierdzy Przemyśl i żyjących na Węgrzech po I wojnie światowej, zamieszczonym w pracy Jenő Lévaia Éhség, árulás, Przemyśl, Gobbi został umieszczony w części „Oficerowie i aspiranci oficerscy”¹². W realiach monarchii austro-węgierskiej osoby legitymujące się wyższym wykształceniem były z reguły oficerami rezerwy, jeśli obowiązek służby wojskowej odbyły jako jednoroczni ochotnicy (chyba, że stan zdrowia zwalniał je od tego obowiązku). Kwestię służby wojskowej studentów medycyny i uregulowania ich dalszego stosunku do armii w czasie, gdy Gobbi kończył studia (koniec XIX w.), regulowała ustawa wojskowa z 1889 r., a szczególnie jej paragraf 27¹³. W szematyzmach armii wspólnej Austro-Węgier (Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine) za lata 1899-1902 Károly (Carl) Gobbi ujęty był w grupie lekarzy pomocniczych w rezerwie. Korpus oficerski lekarzy wojskowy podzielony był na na 7 (od V – najwyższej do XI – najniższej) rang. Najniższą rangę stanowili lekarze pomocniczy¹⁴ co od 1869 r. w ogólnej strukturze rang (Rangklasse) armii austro-węgierskiej od 1869 r. odpowiadało szarży podporucznika¹⁵. Zatem służąc w Twierdzy Przemyśl jako lekarz pomocniczy rezerwy Gobbi mógł mieć ten stopień. Na pierwszej z czterech list jeńców z Przemyśla sporządzonych na podstawie danych przekazanych przez rosyjski Czerwony Krzyż widnieje jego nazwisko (jako Gobbyu Karl) z informacją, że przebywał w niewoli w Biriuczu, w guberni woroneskiej. Tu oznaczono go jako lekarza głównego Oddziału Sanitarnego 23 Dywizji Piechoty Honwedu (DivSanAbt. Nr. 23)¹⁶. Podobnie na „Liście Strat” nr 702 określono go jako lekarza głównego, tym razem w k.węg. 8 Pułku Piechoty Honwedu, który z niewoli wrócił w drodze wymiany jeńców (nb. tu podano datę 1872 jako rok jego urodzenia)¹⁷. Po wojnie w pracy Hadifogoly magyarok története, w której cytowano jego wspomnienia dotyczące pobytu w niewoli w Kazaniu, przedstawiony był jako „lekarz-kapitan w stanie spoczynku”¹⁸ i zapewne na tym stopniu zakończyła się jego kariera wojskowa.

Károly Gobbi po I wojnie światowej mieszkał w Budapeszcie (początkowo przy ulicy Váci, później przy ulicy Veres Pálné¹⁹). Przez jakiś czas nadal był wiceprezesem w „Budapesti kamarazene-kör” . Działał też w Országos Társadalombiztosító Intézet (Krajowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych). Właściwie do śmierci kontynuował też praktykę dentystyczną . Zmarł w styczniu 1943 roku .

Tomasz Pomykacz

 

Przypisy:

1. „Tábori Ujság”, nr 53 z 6 grudnia 1914 r., s. 1.
2. Szpital ten zlokalizowany był przy ul. Słowackiego 27 (budynek gimnazjum) oraz w Zespole Koszarowym nr IV (ul. Słowackiego 89), zob. R. Steinitzer, Belegerung und Gefangenschaft: von Przemyśl bis Russisch Turkestan: das Kriegstagesbuch des Dr. Richard Ritter von Steinitzer 1914–1917, Graz 2010, s. 78.
3. Dr hadnagy?.
4. Szolgálaton kivüli viszony.
5. „Tábori Ujság”, nr 47 z 29 listopada 1914 r., s. 2; nr 50 z 3 grudnia 1914, s. 2; nr 59 z 13 grudnia 1914, s. 2; nr 67 z 23 grudnia 1914, s. 2.
6. Tak wynika z biogramu jego syna, Henrika Gobbi, zob Gobbi Henrik, w: Zsidó lexikon, Budapest 1929, s. 315; dostępne także na https://mek.oszk.hu/04000/04093/html/0323.html (dostęp 30.04.2021).
7. „Budapesti Czim- és Lakásjegyzék”, R. 26, 1914, s. 528
8. Gobbi Alajos, w: Révai nagy lexikona: az ismeretek enciklopédiája, t. 8, Földpalya-Grez, Budapest 1913, s. 590; Gobbi Henrik, tamże; Gy. Huszár, Az önéletrajzok mint fogorvostörténelmünk forrásai, w: Orvostörténeti közlemények 89-91, Vol. 21, No. 1-3, (Budapest, 1980), s. 164-165.
9. „Tábori Ujság”, nr 75 z 5 stycznia 1915 r., s. 2; nr 98 z 31 stycznia 1915, s. 1.
10. Jeden z takich koncertów miał się odbyć w „Teatrze Polskim” na Zasaniu (Dom Robotniczy) 21 lutego 1915 r.. Tego dnia się nie odbył, został przesunięty na 28 lutego – tym razem miał się odbyć w sali „Sokoła”. „Tábori Ujság” nr 109 z 14 lutego 1915 r., s. 2; nr 120 z 25 lutego 1915 r., s. 2. Nie zachowała się relacja z tego koncertu, tym niemniej Kálmán Molnár opisując życie kulturalne Węgrów w oblężonym Przemyślu wspominał, że Gobbi niejednokrotnie udzielał się w koncertach – niekoniecznie charytatywnych, zob. K. Molnár, Magyar élet és magyar irodalom Przemyślben 1914-15. [cz.] V, „Egri Népujság”, R. 41, nr 55 z 6 marca 1924, s. 1.
11. Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej, Archiwum ppłk. Eleka Molnára, Teczka 20, sygn. MP-Hist. 407, k. 7.
12. J. Lévai, Éhség, árulás, Przemyśl, Budapest 1933, s. 294.
13. W przypadku Królestwa Węgierskiego była to ustawa 1889. évi VI. törvénycikk a véderőről, w: Corpus Juris Militaris Hungarici, t. 2, red. Á. Farkas, R. Kelemen, Budapest 2017, s. 202-230.
14. F. Schmid, Das Heeresrecht der österreichisch-ungarischen Monarchie, Wien-Leipzig 1903, s. 173.
15. I. Deák, Der K.(u.)K. Offizier: 1848-1918, tabele E.3 i E. 4, s. 28.
16. In Przemyśl Kriegsgefangene zusammengestelt nach den vom russischen Roten Kreuze eingelangten Gefangenen Listen. P1, 25 maja 1915, s. 8.
17. „Verlustliste”, nr 702 z 26 listopada 1918 r., s. 4.
18. Szkv. százodos-orvos, zob. Hadifogoly magyarok története, t. 2, Budapest 1930, s. X, 386.
19. Budapesti Czim- és Lakásjegyzék, R. 28 (1922-1923), s. 641; R. 19 (1928), s. 657; J. Lévai, dz. cyt., s. 294.
20. Budapesti Czim- és Lakásjegyzék, R. 28 (1922-1923), s. 170.
21. A budapesti egységes hálózat (Budapest és környéke) távbeszélő szaknévsora 1943. január, s. 258.
22. Gobbi Károly, w: Fogorvosi Szemle, R. 36, nr 2 (1943), s. 50.