Ruiny nieistniejącej obecnie (XVI w.) Starej Synagogi w Przemyślu przy ul. Jagiellońskiej 33 (Rybi Plac).
Kadr przedstawia gmach nieistniejącej obecnie Starej Synagogi ze zniszczeniami dokonanymi przez Niemców 28 czerwca 1941 roku. Całkowicie w gruzach legł babiniec, bima i dach (widoczne prześwity i brak szyb w oknach). Przed synagogą widać zgromadzonych gapiów oraz kobiety sprzedające swoje towary.
W 1956 roku synagogę rozebrano doszczętnie pomimo protestów konserwatora zabytków, który chciał ją odbudować.
Przez stulecia miasto Przemyśl miało wielokulturowy charakter. Polacy, Ukraińcy i Żydzi tworzyli przez lata historię tego przepięknego miasta. Żydzi stanowili grupę najliczniejszą po ludności polskiej. W okresie II wojny światowej Sowieci wywieźli około 7 tysięcy Żydów przemyskich w głąb Związku Radzieckiego, a później w okresie okupacji hitlerowskiej większość przemyskich Żydów zginęła w obozach koncentracyjnych i w masowych egzekucjach przeprowadzanych na przedmieściach min.: na forcie Lipowica oraz w dzielnicy Zielonka. Do dziś zachowały się dwie synagogi (na Zasaniu i przy ul. Słowackiego tzw. synagoga „Scheinbacha”) oraz cmentarz żydowski przy ul. Słowackiego. Uległy zniszczeniu natomiast Stara Synagoga (prezentowana powyżej) i Synagoga Tempel (ul. Jagiellońska 45). Dzień zniszczeń (28 czerwca 1941 roku) o. Rafał Woźniak OFR wspomina: Już wczesnym rankiem doszły wiadomości, że wojska niemieckie weszły do miasta…Po „obiedzie” poszedłem na miasto no i zaraz zobaczyłem kupę gruzów, poszedłem najpierw ulicą Jagiellońską i zaraz ujrzałem bożnicę żydowską zburzoną…stara bożnica ma zniszczony dach. Natomiast Przemysław Bystrzycki: Od Żydowskiego Miasta szła chmura gęstego dymu…kilka postaci, ubranych w czerń…Wbiegli już na rynek… cały tłum…jakby łkał słowem: Elonaj! Elonaj!...
– Pali się?
– Zapytałem głośno siebie.
– Stara synagoga na Rybim Placu.
Anna Durkacz-Foremska
Literatura:
o. R. Woźniak OFR, Przemyśl w latach II wojny światowej w relacji kronikarza klasztoru Franciszkanów-Reformatów, Przemyśl 1998, s. 77-78.
P. Bystrzycki, Płynie rzeka płynie, t. 1, Poznań 1982, s. 193-195.
Kodowanie i design: Michał Krzemiński na bazie projektu stworzonego przez S'Sense
