Społeczeństwo Przemyśla w XIV-XVIII wieku. T.2

Opis

Na początku lipca ukazał się II tom książki prof. dr. hab. Jerzego Motylewicza pod tytułem „Społeczeństwo Przemyśla w XIV-XVIII wieku.” Dwa lata temu ukazał się tom I, w którym autor wprowadził czytelnika w przestrzeń miejską, oprowadzając po mieście, jego fortyfikacjach i przedmieściach. Zapoznał z mieszkańcami miasta z  ich warunkami bytowymi: domy, mieszkania i ich wyposażenie. Dużą część tego tomu zajęła Rzeczypospolita przemyska. Tak bowiem mieszczanie przemyscy, wzorując się na szlachcie, nazywali swoje miasto-jak ona państwo – Rzeczypospolitą, dodając dodatkowo określenie Miejska lub Miasta Królewskiego Przemyśla. Tom II rozpoczyna rozdział Niedole egzystencji mieszczańskiej, w którym dowiadujemy się o zagrożeniach żywiołowych, a więc wszelkiego rodzaju powodziach, pożarach, następnie o niepokojach szlacheckich, jako, że szlachta w Przemyślu bynajmniej nie świeciła przykładem zachowania będąc powodem wielu utrapień mieszczaństwa jak porwania, burdy czy bójki. Stałym elementem codziennego życia były zagrożenia wojenne, szczególnie ze strony Tatarów. Zdarzały się niestety epidemie, a skutki morowego powietrza dla Przemyśla były zabójcze.  Rozdział II autor poświęcił na porządki i bezpieczeństwo w mieście. Tutaj czytamy o warunkach sanitarnych, zaopatrzeniu w wodę, utrzymaniu dróg i bezpieczeństwa w mieście. Jeżeli komuś wydaje się, że kłopoty ze służbą zdrowia to współczesna domena to niech przeczyta rozdział III pt. Higiena, lecznictwo i opieka społeczna.

Prof. J. Motylewicz jest uznanym znawcą historii rzemiosła, cechów rzemieślniczych i handlu. Nic też dziwnego, że w następnym rozdziale znajdujemy solidną dawkę wiedzy pt. Podstawy utrzymania. Korporacyjny i indywidualny charakter prac w mieście. W mieście czy też na przedmieściu znajdowały się również nieruchomości wyłączone spod władzy miejskiej czyli należące do szlachty i duchowieństwa tzw. jurydyki. Im to poświęcony jest rozdział następny. Dalej autor wprowadza nas w świat mody i gustów mieszczaństwa przemyskiego. Następnie prowadzi nas do kuchni ukazując dostatki i niedostatki mieszczańskiego stołu. W rozdziale VIII prof. Motylewicz w dwóch odsłonach daje szkic przemyskiej rodziny mieszczańskiej XVI -XVII i XVIII wieku. Jest również miejsce na uroczystości rodzinne, które często miały związki z religią, stąd następny rozdział Życie religijne. Kościoły, duchowieństwo, wierni. Ostatni rozdział pozostawia nas W kręgu życia umysłowego i kultury. Całość zamyka bibliografia oraz wykonany przez L. Faca indeks. Przy tej okazji chcę nadmienić, że już sama praca przy indeksie ukazała jak istotną pozycję w historiografii przemyskiej będzie odgrywała ta książka. Wniosków całe mnóstwo, a  tematów pod dyskusje jeszcze więcej. Cieszę się, że to liczące blisko 800 stron opracowanie nareszcie się ukazało. Ta książka pisana przez J. Motylewicza była dla mieszkańców Przemyśla. Jest napisana w sposób ciekawy i bardzo przystępny. Mimo naukowego charakteru jest ona publikacją, którą dobrze się czyta. Kto nie wierzy, niech spróbuje. Bogactwo tematów powoduje, że każdy może znaleźć w niej coś dla siebie.

Książka jest kompromisem pomiędzy nauką a popularyzatorstwem. Badania prof. J. Motylewicza prowadzone przez kilkadziesiąt lat dały mu ogromną bazę źródłową. Efekty swoich badań Jerzy Motylewicz publikował w wielu artykułach, a w roku 2005 w książce „Społeczeństwo Przemyśla w XVI i XVII wieku”. Mimo, że książka miała fundamentalne znaczenie dla historiografii przemyskiej czasów nowożytnych i błyskawicznie zniknęła z półek księgarskich to szybko wzbudziła niedosyt autora. Stąd chęć uzupełnień oraz powiększenia zakresu opracowania o okres wcześniejszy. Stąd „Społeczeństwo Przemyśla w XIV – XVIII wiek”, t. I-II. Książka została zrealizowana przez MNZP we współpracy z Przemyskim Centrum Kultury i Nauki „Zamek”.

Lucjan Fac