proszę obrócić urządzenie do pozycji panoramicznej

wystawa czasowa przygotowana przez: Magdalenę Krzemińską i Dorotę Zahel
 

Powrót do strony Muzeum

„Śaharonim, w języku kana’anickim [tzn. słowiańskim] mṷnḭśṭᶜ, są to perły kolorowe (drogocenne), zielone i czerwone, nanizane na jedną nić. Kobiety wieszają je na swych szyjach”. R. ḽosep Qara, 1 poł. XII w.

O tym, jak popularne były ozdoby wykonane ze szkła, świadczy przytoczony fragment dzieła jednego ze średniowiecznych uczonych pochodzenia żydowskiego z 1 połowy XII wieku. Nie jest to jedyna wzmianka o upodobaniach Słowian do przedmiotów ze szkła. Dwa wieki wcześniej arabski pisarz i podróżnik Ahmad ibn Fadlan zamieścił informację o kupowaniu przez wschodnich Słowian paciorków szklanych, które uważali za najpiękniejszą ozdobę „kupując pojedynczy paciorek za dirhema i nanizując je na naszyjniki dla swych żon”.

Niekwestionowane walory artystyczne szkła spowodowały, że stało się ono ważnym surowcem w produkcji jubilerskiej. We wczesnym średniowieczu w tej dziedzinie na pierwszy plan wysuwają się szklane bransolety oraz drobne wyroby jak paciorki, pierścionki bądź ich części, wykonywane w różnej technologii i zdobione na wiele sposobów.

Jedna z największych w polskich zbiorach kolekcji ozdób szklanych datowanych na okres od XI do XIII wieku znajduje się w przemyskim muzeum. Związane są one zasadniczo z niezwykle bogatą i różnorodną wytwórczością szklarską, do perfekcji rozwiniętą w pracowniach działających na terenie Rusi.

Zgromadzony zbiór liczy ponad 200 fragmentów szklanych bransolet, jeden cały egzemplarz oraz około 20 paciorków szklanych znalezionych na terenie Przemyśla. Jedynie nieliczne egzemplarze pochodzą z innych miejscowości. Największy depozyt ozdób szklanych (ponad 160 fragmentów bransolet oraz 12 paciorków) znaleziony został w obrębie osady wczesnośredniowiecznej odkrytej na Pl. Berka Joselewicza, w trakcie prac archeologicznych poprzedzających budowę nowego gmachu muzeum, mniejszy pochodzi z przemyskiego wzgórza zamkowego.

Prezentowane wyroby szklane odznaczają się różnym sposobem wykonania. Paciorki wykonano w większości techniką nawijania, rzadziej spiekania czy „z kropli”, niektóre dodatkowo formowano na gorąco nadając im różne kształty. Mikropaciorki zazwyczaj cięto ze szklanej rurki bądź formowano techniką „z kropli”. Posiadały różne barwy - od prawie przeźroczystych, poprzez żółte, zielone, brązowe w różnych odcieniach, fioletowe, niebieskie i prawie czarne. Odznaczały się różną przejrzystością i czystością masy. Niektóre pozostawały jednokolorowe, inne ornamentowano nićmi szkła innej barwy (białej, żółtej, czerwonej) położonej na powierzchni osnowy bądź wtopionej w szklany rdzeń, jeszcze inne zdobione folią metalową powleczoną cienką warstwą bezbarwnego szkła.

Równie różnorodnie prezentują się bransolety. Wykonane z różnobarwnego szkła, zazwyczaj przeźroczystego, formowano poprzez wyciąganie pałeczki szklanej, którą następnie pozostawiano gładką i zaginano nadając kolisty kształt, bądź żłobkowano i skręcano wokół osi, a następnie zaginano. Niektóre egzemplarze wykonane zostały z kilku połączonych nici szklanych, wspólnie skręconych. Część z nich dodatkowo ozdabiano cienkimi nićmi nieprzeźroczystego szkła barwy białej, żółtej i czerwonej, które mniej lub bardziej wtapiano w powierzchnię osnowy.


Copyright ©2024 MNZP