proszę obrócić urządzenie do pozycji panoramicznej
wystawa czasowa przygotowana przez: Magdalenę Krzemińską i Dorotę Zahel
Materialne ślady przyozdabiania ciała pięknymi przedmiotami nie zawsze są uchwytne, szczególnie kiedy dotyczą czasów bardzo odległych. Jest oczywiste, że obecny obraz kultury materialnej dawnych społeczności przetrwał w mocno okrojonej formie. Brakuje w nim zapewne bogactwa kształtów, wzorów i ornamentów stworzonych na materiałach mniej trwałych. Jednak to, co możemy dziś oglądać w muzeach pozwala przypuszczać, że był to świat pełen nowatorskich rozwiązań, różnorodnych stylów i ponadczasowych wzorów.
Najstarsze przykłady ozdób znajdujących się w zbiorach przemyskiego muzeum sięgają XIII wieku p. n. e. Wykonane są z brązu (stopu miedzi i cyny), gliny, muszli oraz szkła, a od VIII wieku p. n. e. również z żelaza. Ozdoby wykonane z metali to przede wszystkim duże naszyjniki, bransolety, szpile, ale również przedmioty drobne, głównie pierścionki, skręty, zawieszki, paciorki. Często są plastycznie obrabiane oraz bogato ornamentowane, skręcane, finezyjnie zwijane, zakańczane ozdobnymi tarczkami czy guzkami. W zasadniczej części wykonane są z brązu – metalu wyjątkowo trwałego, nie ulegającego łatwo zmianom środowiskowym, ale będącego jednocześnie plastycznym i łatwo poddającym się obróbce tworzywem. Są to ozdoby, które noszone były przez ludność tarnobrzeskiej kultury łużyckiej, zamieszkującą tereny południowo-wschodniej Polski od XIII do IV wieku p. n. e. Duża część z nich to ozdoby o szerokim zasięgu terytorialnym, np. szpile z o końcu rozklepanym i zwiniętym w uszko, szpile ze ślimacznicowatą główką, wielozwojowe skręty z drutu czy paciorki spiralne. Niektóre reprezentują cechy spotykane tylko w dorzeczu Sanu, np. masywne, bogato zdobione ozdoby obręczowe typu Sieniawa, czy tzw. kolczyki typu Kłyżów. Inne są charakterystyczne dla ludów kręgu scytyjskiego, jak prezentowane zausznice gwoździowate, czy kolczyki ze ślimacznicowatą tarczką typu scytyjskiego.
Zabytki tego typu w większości odkrywane są w obrębie cmentarzysk, gdzie wkładane były do grobów wraz z przepalonymi szczątkami zmarłych. Nieliczne stanowią znaleziska o innym charakterze. Jednym z cenniejszych jest depozyt ozdób obręczowych, tzw. skarb, odkryty na początku XX wieku we wsi Przędzel, w powiecie niżańskim. W skład depozytu wchodził masywny naszyjnik (krąg) odlany z brązu metodą na wosk tracony oraz garnitur 3 naszyjników otwartych i 6 bransolet o zachodzących za siebie końcach, wykonanych z brązu w formie odlewu pełnego. Wszystkie ozdoby pokryte zostały bogatym ornamentem rytym o analogicznym wzorze i reprezentują typ określany jako Sieniawa (od miejscowości znalezienia podobnego depozytu). Są to wysokiej jakości wyroby miejscowej produkcji, charakterystyczne dla niewielkiego obszaru rozciągającego się nad dolnym i środkowym Sanem oraz dolnym Wisłokiem i datowane są na XII wiek p. n. e. Depozyt z Przędzela miał zapewne wielką wartość materialną, a jego posiadacz mógł być osobą wyróżniającą się wyższym statusem społecznym. Tajemnicą jednak pozostanie motywacja, jaką kierował się ukrywając tak cenne przedmioty w ziemi.
Copyright ©2024 MNZP